მე - II - ე საუკუნეში, იაკობის პროტოსახარების პარალერულად, იქმნება კიდევ ერთი, იმ დროისათვის არანაკლებ პოპულარული ნაწარმოები, რომელიც იესოს ბავშვობაზე მოგვითხრობს. აპოკრიფული ლიტერატურა მაცხოვრის სიყმაწვილის წლების ამსახველ არაერთ ნაწარმოებს ითვლის, მაგრამ ყველა ისინი ე. წ. ბავშვობის სახარებიდან გამომდინარეობს. ამ თხზულების სრული სახელწოდება გახლავთ - `ისრაელელი ფილოსოფოსის თომას თქმულება ქრისტეს ბავშვობაზე~ (პირველსავე სტრიქონებში ვკითხულობთ - `მე, თომა ისრაელელი~).
იესოს გამარჯვებულ ღვთაებად წარმოსახვამ მოითხოვა, მისი ადრეული, ბავშვობისდროინდელი წლები აღეწერათ. ამა თუ იმ ღვთაების ძლევამოსილად შერაცხვის ფაქტი ხშირია ანტიკურ მითოლოგიაში. მაგალითად: ჰერაკლე (მისი კულტი გავრცელებული იყო I - II საუკუნეებში რომის პროვინციებში) ჯერ კიდევ ჩვრებში გახვეული ჩვილი, ორ ვეებერთელა გველს მოაშთობს. ანალოგიურია ტრადიცია აღმოსავლეთის ქვეყნებში: ინდურ თქმულებებში ვკითხულობთ, როგორ ცელქობს პატარა კრიშნა და სასწაულებს ახდენს, იმარჯვებს დემონებზე, შთანთქავს ტყეში გაჩენილ ხანძარს და ა.შ.)
ამგვარი შინაარსის მითებზე აღზრდილი ხალხის აზრით, სასწაულმოქმედი ძალა უნდა ჰქონოდა პატარა იესოსაც. თომას სახარებაში მრავლადაა მოთხრობილი იმ საკვირველებების შესახებ, რომელთაც 5 დან 12 წლამდე ასაკის იესო მოახდენს. აქვე შევნიშნავთ, აღნიშნული თხზულება არ გახლავთ მხოლოდ გასართობი საკითხავი, ამ წიგნს თეოლოგიური დატვირთვაც აქვს. ბავშვობაში ჩადენილი სასწაულები ერთგვარი ნიშანია იმისა, რომ ამ საკვირველებების ავტორმა დიდობაში დიადი საქმენი უნდა ჩაიდინოს. თქმულებაში აშკარაა გავლენა გნოსტიკური ნაწარმოებებისა. გნოსტიკოს - მარკოზეველებს (ვინმე მარკოზის მომხრეებს ეს სახარება ირინეოსთან აახლოვებს. გნოსტიციზმის წარმომადგენელნი იესოს ბავშვობით ალბათ იმიტომ დაინტერესდენ, ისინი მაცხოვრის ადამიანურ ბუნებას არ ცნობდნენ. ვარაუდობდნენ: ყრმა ქრისტე ისეთივე არამიწიერ უნარების მქონე იყო, როგორისაც ზრდასრული ქრისტეო. მათ ამგვარ პოზიციას ამაგრებს დღემდე შემორჩენილი (შემონახული) მოთხრობა გნოსტიკური ფილოსოფიიდან `პისტის სოფია~. ნაწარმოებში ვკითხულობთ: როდესაც იესო სამი წლის იყო, მის ოჯახში სტუმრად მისივე ტოლი ბიჭუნა მივიდა, თითქმის ტყუპისცალი, თვითონ იესო იმ დროს ვენახში მამას ახლდა. დაუპატიჟებელ სტუმარს შინ მარიამი დაუხვდა. მისულმა მისვლისთანავე იკითხა: `სად იმყოფება ჩემი ძმა იესო”? შეშინებულმა მარიამმა ბიჭი საწოლს მიაბა, თვით კი ვენახისკენ გაიქცა რათა იოსებისთვის მომხდარი ამბავი შეეტყობინებინა. თავის მხრივ ვენახში მყოფი იესო ჩაილაპარაკებს: `რად იგვიანებს?! მე მას აქ ველოდი”ო. გაიქცევა სახლისკენ, ოთახში შევა, საწოლზე მიბმულ ბიჭუნას ახსნის, გადაეხვევიან და შეერწყმებიან ერთურთს ანუ ორნი ერთ მთელად იქცევა. მოთხრობის მიხედვით, პატარა იესო და ასევე უმრწემესი, მისი ტყუპისცალივით მგვანი (ალბათ სულის მთ.) მაშინ გამთლიანდა, როცა იესო ჯერ კიდევ სამი წლის იყო. მაგრამ, ამ შეერთებას არ ჰქონდა ისეთი რელიგიური მნიშვნელობა, როგორიც ნათლობას, იესოზე სულიწმინდის გარდამოსვლას მტრედის სახით. პაწაწკინტელა მაცხოვარი ოჯახში სტუმრად მისულ ბიჭუნასთან შერწყმამდე იტყვის, რომ ელოდა მას. შემდგომ, გაანთავისუფლებს რა საწოლზე მიბმულს, გადაეხვევა. თავის მხრივ (სულიც) იცნობს პაწაწინა იესოს. ამ ლეგენდის თანახმად, პატარა ქრისტეს, (უკვე აქვს ზებუნებრივი) თვისებები, გააჩნია `გნოსისი~ - ანუ ღვთაებრივი ცოდნა. `პისტის სოფია - სეული~ თხრობის სტილისთვის დამახასიათებელია საყოფაცხოვრებო დეტალების მოხმობა (ისევე როგორც იაკობის პროტოსახარებისათვის): ბავშვი წაყვანილი ჰყავს მამას ვენახში, საწოლი რომელზეც მარიამი სტუმარს მიაბამს. ყოფითობის ასეთი დეტალიზირება საპირისპიროა გარშემომყოფთათვის საიდუმლო, ჩაუწვდომელი მოვლენისა. ხილულია სამყარო იმ მხედველთათვის, რომელნიც კონკრეტულ საგნებს ხედავენ, აქ თვით მარიამიც ვერ შეიცნობს მისულ ბიჭუნას (სულს) და პრიმიტიულ ადამიანის დარად იქცევა. ეს ყოველივე, გნოსტიციზმის მიმდევართა აზრით, ჭეშმარიტად ხილულ სამყაროს ხედვის საპირისპიროა.
თომას სახარება იესოს ბავშვობაზე ანალოგიურ შინაარსის თხზულების გავლენით დაიწერა. ნაწარმოები აღნაგობით მრავალშრიანია. ყოფითი ამბები: ბავშვების თამაშის; სკოლის; შეშის ჩეხვისა და სხვათა შესახებ მასში უხვადაა მოთხრობილი. მონათხრობში ჭეშმარიტი აზრი თითქოს დაფარულია, რომელიც მხოლოდ იმ მკითხველს გაეხსნება, ვინაც პატარა იესოს მიერ ჩადენილ სასწაულების მნიშვნელობას აღიარებს. განსხვავებით იაკობის პროტოსახარებისაგან ბავშვობის სახარებაში განსაკუთრებული როლი დეტალს ენიჭება. როგორც ვასკვნით, ახალი აღთქმის სახარებებში იუდეურ ქრისტიანული და კანონიკური მოთხრობების შეპირისპირებით - დეტალი როგორც არაარსებითი ხშირად გამოტოვებულია. მხოლოდ ის ეპიზოდებია დაწვრილებით აღწერილი, რომელთაც ასე თუ ისე თეოლოგიური მნიშვნელობა ჰქონდათ. მაგალითად: ლუკას სახარებაში დასაბუთებულია იოსების გამგზავრება ბეთლემში, რამეთუ ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველების მიხედვით მესია ბეთლემში უნდა დაბადებულიყო. არ განგვიმარტავს ლუკა, რატომ იცხოვრა მარიამმა ელისაბედთან, ვინაიდან, მისთვის უფრო საყურადღებოა, იოანე ნათლისმცემელთან იესოს დაბადებამდელი კავშირი გვიჩვენოს. არც მათეს სახარებაშია განმარტებული, თუ რატომ გადასახლდა იესო ნაზარეთიდან კაპერნაუმში (4. 13) სწორედ რომ ესენია იესოს ბიოგრაფიის უტყუარი დეტალები, და თუმცა ისინი ტრადიციებმა შემოგვინახა, სარწმუნოებრივი მოძღვრების აზრი მათში არ არის. ბავშვობის სახარების ავტორს ყოფითი დეტალები შემოაქვს: ბავშვები ნაკადულის პირას თამაშობენ; იესო თიხისაგან ჩიტებს ძერეწავს; დედა მას დოქით ხელში წყლის მოსატანად აგზავნის; მეზობელი ფეხში ჩაიცემს ნაჯახს და სხვანი. მართალია, ეს დაწვრილებანი სხვა ტრადიციებიდან არ აუღიათ, სადაც შესაძლოა ამ მოვლენათა ნამდვილი დედანი ყოფილიყო, არც პირადი, ავტორისეული ცოდნიდან გახლავთ ისინი - პალესტინის, ამ პატარა დასახლების ყოფაზე მწერალმა არაფერი იცის - ისინი ნაწარმოების იდეურ - მხატვრული ამოცანების, აგრეთვე მკითხველის მოთხოვნილებებისდა მიხედვითაა აგებული. მთხზველს არ აინტერესებს ძერწავდნენ თუ არ ძერწავდნენ გალილეველი ბიჭუნები ტალახის ჩიტებს, იწყებდნენ თუ არა სკოლაში სწავლას ბერძნული ანბანით და უწოდებდნენ ასოებს ბერძნულ სახელებს ან იქნებ არა. იგი ბერძნულენოვანი მკითხველისათვის წერდა, რომელთაც, აგრეთვე ეს ყველაფერი არ იცოდნენ. მისთვის მთავარი იყო სასწაული ყოვედღიურობად ექცია, რაც ალბათ, მკითხველისათვის ჩვეულებრივი მოვლენა იქნებოდა. მათ ზებუნებრივის სჯეროდათ, ცხოვრებაში რომ მოხდა და რომელიც ასე ჰგავდა იმათ პირად ცხოვრებას. არაჩვეულებრივის რეალობაში შემოტანა იმედს ბადებდა მასზედ, რომ ისინი არსითა და რწმენით გაერთიანებულნი საკვირველებას მიემთხვეოდნენ, მაგრამ, სასწაულები, რომელნიც მოახდინა პატარა დასახლებაში იესომ, სხვა, აზრობრივ მნიშვნელობას ატარებდა: ისინი მკვეთრად უპირისპირდებოდნენ სამყაროს და შეგვახსენებდნენ, ხილულ საწუთროს გვერდით, სხვა, უხილავი სამყაროც არსებობს, რომელსაც ყველა ვერ ჩასწვდება. ასეთი დაპირისპირება პატარა ბავშვის გაცოცხლების ეპიზოდში აშკარაა (თავი XVIII). აღნიშნული ჩანართი მოგვითხრობს, თუ როგორ გააცოცხლებს იესო პატარა ბავშვს. თვით კი მიუბრუნდება ტოლ - მეგობრებს და თამაშს განაგრძობს. სასწაულთმოქმედი, რომელმაც აგერ ახლა წარმოთქვა საკრალული სიტყვები, უმალ კვლავ ბავშვად გადაიქცევა.
საკმაოდ უბრალოა ბავშვობის სახარების კომპოზიცია: აქ ყველა ეპიზოდი პატარა იესოსგან მოხდენილ სასწაულებზე მოგვითხრობს. შიგადაშიგ მითითებულიცაა, თუ რა ასაკის იყო ამა თუ იმ საკვირველების ჩამდენი ბავშვი. მთლლიანობაში, რიგი პირველი ეპიზოდებისა, იესოს მოწინააღმდეგების დასჯასთან დაკავშირებულ საკვირველებებს აღწერს: დაიღუპა ბავშვი, რომელმაც ხელი ჰკრა მას; დაბრმავდა ხალხი, რომლებმაც შესჩივლეს შვილზე იოსებს; უსულოდ დაეცა მასწავლებელი, რომელმაც გაბედა ხელი აეწია მასზე. . . ავტორი თავიდანვე შთააგონებს მკითხველს, რომ იესო - ყოვლისშემძლე, მრისხანე და ამასთან მკაცრი ღვთაებაა. მომდევნო ეპიზოდებში ვკითხულობთ საკვირველებებზე, რომელნიც სნეულთა განკურნებასა თუ მკვდრეთით აღდგინებაზე მოგვითხრობენ: იესომ სახლის სახურავიდან გადმოვარდნილი ბიჭი გააცოცხლა, მაგრამ მას ბავშვი როდი შეებრალა, არამედ იმიტომ გააცოცხლა რომ მშობლები ადანაშაულებდნენ, თითქოს იესოს ხელი ეკრა მისთვის; იესომ არა მხოლოდ გააცოცხლა თანატოლი, არამედ აიძულა დამოწმებოდა მას, რომ მართლაც შემთხვევით გადმოვარდა სახურავიდან; იესომ მეზობელს ჭრილობა შეუხორცა, რომელმაც ფეხში ნაჯახი მოირტყა; განკურნა გველისგან დაკბენილი იაკობის ძმა; ახალმა მასწავლებელმა აღიარა სიბრძნითა და წყალობით სავსე იესო; თავის მხრივ, ვინაიდან ჭეშმარიტად დაემოწმა, იესო ეუბნება მას: შენ გიმადლოდეს ის დაჭრილი მასწავლებელი, რამეთუ განიკურნება!ო. ასე რომ, ბავშვობის სახარების ავტორი დააშინებს რა პირველსავე გვერდებიდან მკითხველს, შეწყალების შესაძლებლობებს აღგვიწერს და გვამცნობს, სასწაული მხოლოდ სასჯელი როდია, ის ხსნაცაა და იმ ერთის მიზეზით, რომელსაც შეიწყალებს, შესაძლოა სხვა შერისხულებსაც შეუნდოს. თვით სასჯელიც ალეგორიულია: ის, ვინაც ვერ ხედავს ჭეშმარიტებას - კარგავს მხედველობას. იესოსმიერი ყოველი მოქმედების მიღმა ავტორი უმაღლეს აზრს - ხსნას ანდა შურისგებას ხედავს. აგრეთვე, სასჯელმა, შესაძლოა, `ბრმების გულები~ მხედველი გახადოს.
ბავშვობისდროინდელი, თუ შეიძლება მათ ეწოდოს სამკურნალო მნიშვნელობის სასწაულები იესომ საჯაროდ მოახდინა. იგი ორგზის ეუბნება გადარჩენილებს: `გახსოვდე მე~. (ეს დამატება ამოღებულია ახალი აღთქმის იმ ადგილებიდან, სადაც სასწაულით განკურნებაა აღწერილი). ხსნა, ისევე როგორც დასჯა, აპოკრიფის ავტორის აზრით საჭირო არ არის, თუკი ურწმუნოთა მოქცევას არ ემსახურება, სასწაულის დამახსოვრებისკენ მოწოდება ფარული გაფრთხილებაა `გულმავიწყთათვის~ - ამ მოწოდების ადრესატები არა მხოლოდ ბავშვობის სახარების პერსონაჟები, არამედ მკითხველიცაა.
დასჯისა და განკურნების გარდა, ბავშვობის სახარებაში ჩართულია რიგი სხვა სასწაულების ამსახველი ეპიზოდები, რომელთაც იესოს მოძღვრება ან მისი მომავალი უნდა ახსნას და გასაგები გახადოს. ყოველი მსგავსი საკვირველების აღწერის მიზანი იესოს ზებუნებრივ არსებაში ჩაბუდებულ დაფარულ აზრის დემონსტრირებაა. ის თორმეტი ბეღურაც, რომელნიც მან სხვადასხვა მხარეს გააფრინა - გახლავთ სიმბოლო თორმეტი მოციქულისა, რომელთაც საქადაგებლად დაგზავნის და მთესველი იესო მათ მიერ დაბნეულ ხორბლისაგან არნახულ მოსავალს აიღებს - ესაა ჭეშმარიტი რწმენის მთესველის სიმბოლო, ერთობ გავრცელებული ქრისტიანულ მწერლობაში (სახე როგორც კანონიკურ, ასევე არაკანონიკურ სახარებებშიც), ხოლო თავისი სამოსით წყლის მომტანი იესო ალბათ ცოცხალი წყლის რწმენის სიმბოლო გახლავთ. მაგრამ ის, რასაც ადრეულ სახარებებში არაკი ეწოდა, ბავშვობის სახარებასთან გამუდმებით თანმდევი სიტყვებითურთ განხორციელდება: `გახსოვდე მე~! ყოველი, რასაც ლაპარაკობს იგი, სასწაულის ძალით ხორციელდება და შენის მხრივ გევალება ჩასწვდე ამ საიდუმლოს.
იესოს მიერ მოხდენილ სასწაულზე, ნამდვილი და ხილული პრობლემების გვერდით რჩება კიდევ ერთი საძნელო საკითხი, იგი მოსვენებას არ აძლევდა II საუკუნის ქრისტიანებს, - ეს გახლავთ საკითხი დასჯისა და მოსარჩლეობისა. თავდაპირველად, ქრისტიანობა პირველ ყოვლისა `გადარჩენის~ რელიგია იყო. იესოში, როგორც მესიაში დარწმუნებულები, მორწმუნენი თავიანთ თავებს რჩეულებად აღიქვამდნენ. ჯვარცმა მაშინ სიკვდილისგან დახსნის საშუალებას ნიშნავდა. ადრეულ ტრადიციებში იესო არ სჯის მისდამი მტრულად განწყობილთ. ლუკას სახარებაში მოთხრობილია, თუ როგორ მივა იგი სამარიტელთა სოფელთან და ხალხი მას არ მიიღებს. ამ ფაქტით განაწყენებული მოწაფეები ურჩევენ მოძღვარს სოფლის მცხოვრებთა დასჯას `ციური ცეცხლით~, იესო მათ პასუხობს: `ვინაიდან ძე კაცისა არა ადამიანთა დასაღუპავად არამედ მათ გამოსახსნელად მოვიდა!~ - (9. 53 - 56). ანალოგიური შინაარსის თხზულებების მკითხველნი ელოდნენ ჯილდოს აქ, მიწაზე, საზღაურად თავიანთი ტანჯვებისათვის და ფიქრობდნენ შურისგებას მათზე, ვინაც გული ატკინათ. შურისგება ერთხელ და სამუდამოდ სასტიკ სამსჯავროს დროს უნდა მომხდარიყო. ყველა, ვინაც არ მისდია ქრისტეს, საჭირო იყო `ცეცხლის გენიაში~ ჩაყრილიყვნენ ანუ როგორც თომას სახარების ლხინზე იგავშია თქმული - `შინაგან წყვდიადში~. მაგრამ, დროთა განმავლობაში, იმ ქრისტიანების წინაშე, რომელნიც მიწიერ, სიძნელეებითა და უბედობით აღსავსე ცხოვრებას აგრძელებდნენ, ამ უბედობათა, ვით ღმერთისგან მოვლენილი სასჯელის გამო კითხვა დაისვა. მათ წაეკითხათ ძველ აღმოსავლურ თხზულებებში `უცოდველ ტანჯულზე~ (უფრო თვალსაჩინო მაგალითია მოყვანილი იობის წიგნში ძველი აღთქმიდან) და ვერ კი გაეგოთ, რატომ იტანჯებოდნენ. უბედურებათა გამომგზავნელი ღმერთი უფრო და მეტად იძენდა თვისებას მრისხანე და აუხსნელ ძალისა, რომელიც მკაცრად სჯიდა მცირეოდენ გადაცთომათა მიზეზით (დაღუპვით სახეზე მისხურებული წყლისათვის - ბავშვობის სახარება). ბუნებრივია, მრისხანე ღმერთს უნდა დაესაჯა ყველა, ვინაც მას არ იცნობდა, ხოლო დღენიადაგ მოწყალების მქადაგებელი ქრისტიანები იმედოვნებდნენ, ვინც დევნიდა და ემუქრებოდა მათ, ისევე დაიღუპებოდნენ, როგორც ყმაწვილკაცობაში იესოს განმანაწყენებლები განადგურდებოდნენ. დასჯის თემა უფრო და უფრო შესამჩნევი გახდა ქრისტიანულ ლიტერატურაში II - IV საუკუნეებში: პეტრეს აპოკალიფსში, რომელიც, როგორც ჩანს, შეიქმნა II საუკუნეში. სამოთხის გვერდით დეტალურად აღწერილია ჯოჯოხეთიც, ყველა დანაშაულის თუ ცოდვების ჩამოთვლით, რომელთა მიზეზითაც სულები ისჯებოდნენ, ხოლო ბევრად გვიანდელ ნიკოდიმეს სახელით ცნობილ სახარებაში მოთხრობილია სრულიად ფანტასტიკური ამბები სამსჯავროზე, სადაც ასამართლებდნენ იესოს და ამ ნაწარმოებთან ჯოჯოხეთში ქრისტეს საზეიმო სვლის აღმწერი სრულიად სხვა სახის თქმულებაა მიერთებული.
ნაკლებ, მაგრამ მაინც საგრძნობია ბავშვობის სახარებაში `გამოქომაგების~ თემა რომელიც აგრეთვე იმდროინდელ ქრისტიანების განსჯაზე - გონებაზე მოგვითხრობს, თანაც გვამცნობს, ამ ახალი რელიგიის გავრცელება - განვითარების პროცესი როგორ ხდებოდა.
მეორე საუკუნის შუა წლების ქრისტიანთა შორის, სხვადასხვა სოციალური სტატუსის, საქმიანობის, განსხვავებული ზნეობრივი შესაძლებლობების ადამიანი იყო. ჯერ კიდევ პავლეს ეპისტოლეში, ქრისტიანული ეთიკის დარღვევის მიზეზით ქრისტიანთა წიაღში წამოჭრილ კონფლიქტებზე ვკითხულობთ. ვინაიდან, მათ რიგებში გაწევრიანდა ხალხი, რომლებიც პარალელურად სახელმწიფო სამსახურს აღასრულებდნენ, მიწერილობებს, განაწესებს და ეს ყოველი ქრისტიანულ მრწამსს ვერ უთავსდებოდა. ადრე თუ გვიან ამ ხალხმა ხელი აიღო ქრისტიანობაზე და ახალ რელიგიას გადაუდგა. ხოლო მეორენი მზად იყვნენ რწმენის გულისთვის ყოველგვარი ტკივილი დაეთმინათ. ასეთ ვითარებაში რიგით ქრისტიანთა შორის, რომელნიც ერთის მხრივ ხედავდნენ ზადს და უძლურებას ერთურთისა, მეორეს მხრივ გასაოცარ მოთმინებას იჩენდნენ მიყენებულ ტკივილებისა თუ თავსდატეხილ უბედურებებისადმი (რასაც ისინი ღვთისგან მოვლენილ სასსჯელს უწოდებდნენ) წარმოიშვა იმედი `ქომაგისა~, რომელსაც მათ და დამსჯელ ღვთაებას შორის უნდა ეშუამდგომლა (ამ ფსიქოლოგიურმა ფაქტორმა ქრისტიანთა საერთო მასიდან გარკვეული დასის გამოყოფა განაპირობა და თვითეულ მათგანს სწორედ ეს კრებული უნდა გამოქომაგებოდა). ბავშვობის სახარებაში `წმინდანთათვის~ მიტევების თემა თავს რამდენსამე ეპიზოდში იჩენს: იესო გვპირდება დუმილს, ანუ იოსების თხოვნით მრისხანებისგან თავს იკავებს, თუმცა, იოსებს ჭეშმარიტი აზრი მისი მოღვაწეობისა არ ესმის. შემდგომ ამისა, სადაც მასწავლებელი ზაქარია შეძრულია მისი სიბრძნით და აღიარა კიდეც იგი (ღმერთად ან ანგელოსად) იესომ ისინიც შეიწყნარა, ვინაც დასაჯა. მართალია პატიების მიზეზი მოძღვარი არ ყოფილა, არამედ ის, რომ, მის მიერ დასჯილთ და მისგანვე პატივდებულთ ეღიარებინათ იგი. და კიდევ ერთ, აგრეთვე მასწავლებელთან დაკავშირებუილ ეპიზოდზე (შესაძლოა ეს ეპიზოდები დუბლირებულნიც იყვნენ გადაწერის ან რედაქტირებისას. თავდაპირველად იყო მხოლოდ ორი მოძღვარი: ერთი - რომელმაც ხელი აღმართა იესოზე და მეორე - რომელმაც აღიარა იგი) იესო პირდაპირ აცხადებს: `. . . რადგან შენ ამბობ და მემოწმები ჭეშმარიტად, იგი ვინც დაზიანდა, შენ გიმადლოდეს, ვინაიდან განიკურნება~. აქ მკაფიოდაა ფორმულირებული აზრი, რომ მის წინაშე შემცოდეთ მიუტევა იესომ, ხოლო სანაცვლოდ უნდა ერწმუნათ ის და დამოწმებოდნენ მას. ანუ, არა მათი სინანული (თუმცა სასიკვდილო განაჩენმა იმათ ამის საშუალება არ მისცა) არამედ მისი აღიარება და ჩაწვდომა მის არსებაში გადაარჩენს მათ. ქომაგთა იმედი თითქოს სამაგიეროს მიღებაა შიშის დაძლევისათვის მრისხანე ღვთაების წინაშე, როგორადაც იესო მის მიმდევართა ფანტასტიკურ წარმოდგენაში სულ უფრო და უფრო ყალიბდება.
ბავშვობის სახარების იესო მკვეთრადაა განსხვავებული ახალი აღთქმის და, ვინცობაა ფრაგმენტების მიხედვით ვიმსჯელებთ, იუდეურ - ქრისტიანული სახარებების იესოსაგან. ეს განსხვავება შესამჩნევია სახარების თითქმის ყველა ეპიზოდის აღწერის დროს. იმ, არც თუ მრავალ კანონიკურ ტექსტებში, სადაც იესოს ბავშვობასა და სიყრმეზე მოგვითხრობენ, ვკითხულობთ: `იგი იზრდებოდა, იმაგრებდა სულს და დიად სიბრძნეს აღასრულებდა ~. . . (ლუკა 2. 40, 52). თომას ისტორიაში იესოს ბავშვობაზე ის არ `ივსება~ დიადი სიბრძნით, არამედ უბრალოდ - აბადია მას. თვით იესო მასწავლებელი - აპოკრიფიდან იესო - ახალი აღთქმის მასწავლებლისაგან არსებითად განსხვავებულია.
ლუკას სახარებაში არის ეპიზოდი, სადაც იესო ნაზარეთის სინაგოგაში `ბიბლიას კითხულობს:~ მას მიაწოდეს წიგნი, გადაშალა, იპოვა მისთვის საჭირო ადგილი, წაიკითხა, ჩამოჯდა და ქადაგება იწყო (4. 16 - 20). სინაგოგაში ეს იყო ჩვეულებრივი მოვლენა. ხოლო აპოკრიფიდან სკოლაში მისული პატარა იესო გადაშლის წიგნს, მაგრამ არ კითხულობს მას, ოღონდ იწყებს საუბარს ზეშთაგონებით. აქ ადამიანური ნაკვთები თითქმის გამქრალან იესოს ხატებიდან, ისტორიული რეალობა შეცვლილია ფსევდორეალობით, რომელიც ავტორმა შექმნა. იქნებ ეს ეპიზოდი ფარული პოლემიკაც იყოს ახალი აღთქმის (შესაძლოა სხვა ადრეულ სახარებებთან), ან ცდაც გახლდეს ანალოგიური ეპიზოდების შემოტანისა, ოღონდ განსხვავებული გააზრებით. ჭეშმარიტი ცოდნა, რომლითაც დასაწყისიდანვე გაბრწყინდა იესო, მასწავლებლებთან დაკავშირებულ ეპიზოდებში მჟღავნდება, როდესაც მათგან ასოებში ჩადებული დაფარული აზრის ახსნა - განმარტებას მოითხოვს. (ირინეოსის თანახმად, მარკოზელები ციფრებისა და ასოების მისტიკურ დანიშნულებაზე მსჯელობდნენ). მართალია, სახარებაში განმარტებული ალფას ხაზი, უფრო სწორად მისი აღწერილობა) სრულად გასაგები ვერ იქნებოდა თუკი აღწერის მიღმა მკითხველისათვის ნაცნობ სიმბოლოებს ვერ შევამჩნევდით, დაკავშირებულს შეერთება - გათიშვის იდეასთან, ასე მნიშვნელოვანი რომ იყო გნოსტიკოსებისათვის. მოცემულ ეპიზოდში იესო არა მხოლოდ ფლობს სასკოლო სიბრძნეს, იგი უბრალო მოკვდავთათვის დაფარული ცოდნის მატარებელია.
ამ იდეის განსამარტავად ბავშვობის სახარების ავტორი ლუკას სახარების ეპიზოდს მიმართავს, სადაც 12 წლის იესო ტაძარშია. კანონიკური სახარების თანახმად, იესო მშობლებთან ერთად იერუსალიმს დღესასწაულზე მიემგზავრება, ხოლო, როცა დამთავრდება ზეიმი, დაეკარგება მათ. მშობლები ბიჭს ტაძარში, მოძღვართა შორის ჩამომჯდარს იპოვნიან, იგი ყურს უგდებდა და გამოჰკითხავდა მოწესეებს. `ვინაც უსმენდა იესოს, გაკვირვებულები იყვნენ მისი პასუხებითა და განსწავლულობით~. (2. 42 - 47) ამ მოვლენების თაობაზე ბავშვობის სახარებაში ფრაზები ლუკას ტექსტიდან სიტყვასიტყვითაა გამეორებული. უნდა აღვნიშნოთ, აპოკრიფის ავტორმა, ახალ აღთქმაში გადმოცემული თქმულებების ცალკეული დეტალები შეალამაზა და თავის თხზულებაში სახეცვლილი შეიტანა. ბავშვობის სახარებაში იესო უხუცესებს დუმილს აიძულებს. ტაძარში შეკრებილთ იგი `მათ, აგრეთვე ხალხსა და მასწავლებლებს მოძღვრავს,~ კანონს და წინასწარმეტყველების აზრს განუმარტავს. იქ შეკრებილი მწიგნობრები და ფარისევლები არა თუ გაკვირდებიან მისი გონებით, არამედ ასე ეტყვიან ტაძარში გვიან შემოსულ იესოს მძებნელ მარიამს: `ესოდენი დიდება, ასეთი ღირსეულება და სიბრძნე არათუ გვინახავს ოდესმე, არამედ, არცა გვსმენია მსგავსი რამ~ - ო. ამგვარად, აქ ხაზგასმულია იესოს განსაკუთრებულობა, რომელიც ასწავლის (არ ესაუბრება) და უმალვე იწვევს მსმენელის თაყვანისცემის სურვილს, როგორც სკოლასთან დაკავშირებულ ეპიზოდში ქადაგების მსმენელნი იესოს მადლსა და სიბრძნეს კვირვობდნენ. ავტორს არ აინტერესებს ის საკითხი, თუ შემდგომ რატომ აღარ ცნობდნენ იგივ მწიგნობარნი და ფარისეველნი მის სწავლებებს, პირიქით, აუმხედრდნენ და მის წინააღმდეგ გამოდიოდნენ, (ეს გამოსვლები აღწერილია კანონიკურ და რამოდენიმე აპოკრიფულ თხზულებაშიც). იესო - ეგო - ღვთაებაა, და მოძღვარს უფლება არა აქვს არ დაარწმუნოს თვითეული, ვინაც მოუსმენს. ტაძართან დაკავშირებული ეპიზოდი ამთავრებს ბავშვობის სახარებას და როგორღაც მას ახალაღთქმისეულ თხრობასთან აკონტაქტებს. ლუკას სახარებიდან თითქმის სიტყვასიტყვით გადმოტანილი ფრაზები ალბათ სპეციალურ სტილისტურ ილეთად უნდა აღვიქვათ, მაჩვენებლად იმისა, ნაწარმოებმა იესოს ბავშვობაზე უშუალოდ ქრისტიანთა უმრავლესობის მიერ პატივდებული მოთხრობა უნდა მოგვაგონოს, რომელიც ზრდასრული იესოს ცხოვრებისა და ქადაგებებთან დაკავშირებულ ამბების ამსახველია. მაგრამ, კავშირი გახლავთ წმინდა შინაგანი ხასიათისა, ვინაიდან, ბავშვობის სახარებისეული იესო არ შეიძლებოდა იმ იესოდ მოგვლინებოდა, რომლის სახეც პირველმა მქადაგებლებმა შექმნეს და თავიანთ გარშემო: მათხოვრები; ხეიბრები; ქვრივ - ობლები შემოიკრიბეს - ყველა ისინი, ვისაც იმპერიულ საზოგადოებაში ჩვენი ერის გარიჟრაჟზე ადგილი არ შეხვდათ. სიმკაცრე, თვითნებობა, რომელთა ავტორიც პატარა იესოა, არ შეშვენის უკვე წინასწარმეტყველს, წარმომთქმელს შემდეგი სიტყვებისა: ` . . . რამეთუ წყალობა ჩემი და ტვირთი ჩემი სუბუქია.~ (მათე II. 30). აგრეთვე იუდეველ - ქრისტიანთა სახარების თანახმად, თვის მოწაფეებს გაანდო: `აროდეს იყოთ მხიარულნი, მხოლოდ ასე შეიყვარებთ მოყვასს თქვენსას~.
სასწაულები პირველი ქრისტიანებისათვის, რომელთა შესახებაც მოგვითხრობენ მქადაგებლები, იყვნენ პირველ ყოვლისა საკვირველებანი გადარჩენისა. ვინაიდან მათი მესია როგორც მშველელი, სულთა და სხეულთა მხსნელი გამოდიოდა. კანონიკურ სახარებებში მოთხრობილია სიმბოლურ სასწაულებზე, ისინი რამდენიმე პურით ათასების დაპურების ან წყლის ღვინოდ გადაქცევის ამსახველ საკვირველებებს ედარებიან და ა. შ. მაგრამ იესოს ძირითადი საქმიანობა `ცოფის განგდება და კურნება სნეულთა~ გახლავთ. სწორედ ასეთად აღიქმებოდა იგი პირველ ქრისტიანთათვის. (რანაირადაც წინასწარმეტყველთა მოღვაწეობაშია მოთხრობილი: `დადიოდა, ამწყალობებდა და კურნებდა ყველას, ვინაც შეპყრობილი იყო ეშმასაგან~ - (10. 38). ეს სიმარჯვე ქრისტიანულ გადმოცემათა თანახმად მან თავის მოწაფეებს უბოძა. ბავშვობის სახარებაში აღწერილ გადარჩენასა და აღდგომაზე საკვირველებების მიზანია იესოს ყოვლისშემძლეობაში დაგვარწმუნონ. ნიშანდობლივია, არცერთი სასწაული არ მოახდინა მან შეჭირვებულთა თხოვნით (შეუდ. მარკოზი 5, 22, 33 - 34): იგი თვით ირჩევს ადამიანს და იწყალებს მას.
მკვდრეთით აღდგინების აღწერისას გამოყენებულია გამოთქმები, რომელთაც კანონიკური ტექსტების ანალოგიურ ეპიზოდებში ვხვდებით. სასწაულების შემსწრენი ამბობენ: `. . . მან ბევრი სული იხსნა სიკვდილისაგან და კვლავ ბევრს იხსნის დარჩენილი ცხოვრების მანძილზეო~. თუმცაღა, თავის მოთხრობაში ახალი აღთქმის ტექსტებიდან გამონათქვამები შეიტანა, აპოქრიფის ავტორი თხრობის სტილს იქ ცვლის, სადაც ჩნდება საშიშროება თავის თეოლოგიურ კონცეფციასთან დაშორებისა. ასე, აღდგომის შემყურე ახალგაზრდები ლუკას მოთხრობაში შეჰყვირებენ: `. . . დიდი წინასწარმეტყველი აღმდგარა ჩვენს შორის და ღმერთმა მოხედაო თავის ხალხს~. . . (7, 16). აპოკრიფში სასწაულების მომსწრენი იესოს ღმერთს ან ანგელოსს უწოდებენ, მაგრამ, არა წინასწარმეტყველს. ახალი აღთქმის ტექსტებში აისახა უძველესი ქრისტიანული ტრადიცია იესო - წინასწარმეტყველზე, რაც იუდეველ - ქრისტიანთა ნაწერებშიც შეინიშნება. თუმცა, ბავშვობის სახარების შექმნის დროს იესოს სახე წარმართ ქრისტიანთათვის ადამიანურ იერს სულ უფრო და უფრო კარგავს, ამიტომ სიტყვა `წინასწარმეტყველი~ აღარ გამოხატავდა მათ მიერ აღქმულ იესოს. აღარაფერს ვამბობთ იმაზე, რომ იუდეიზმისაგან შორს მყოფი ბერძნულენოვანი მკითხველისთვის, იუდეურ გარემოდან გამოსულ პირველ ქრისტიანთა რელიგიური მსოფლხედვისათვის `წინასწარმეტყველი~ ზედმეტი მცნება იყო.
ამგვარად, ბავშვობის სახარების ავტორი არ მართავს აშკარა პოლემიკას II - ე საუკუნის ქრისტიანების მიერ ნაპირველებ ახალი აღთქმის ტექსტებთან, პირიქით, ხაზს უსვამს რა მათთან კავშირს, იმავდროულად განსხვავებული თეოლოგიური პოზიცია აღმავალი გნოსტიციზმის იდეებისაკენ მიაქვს. აპოკრიფში დახატულ იესოს სახეს არ შეიძლებოდა გავლენა არ მოეხდინა მკითხველზე და თვით მათ აზრზე, იესოს შემდგომ ცხოვრება – მოღვაწეობაზე თვით ჯვარცმამდე. ხატება დოკეტების წარმოსახვასთან მიახლოვებულ წარმოდგენას ქმნიდა, ესაა (გრძნეული, რომელიც თავის გამანაწყენებელთ სიკვდილით სჯიდა, თვით კი არ შეეძლო ჭეშმარიტი ტანჯვა განეცადა).
გნოსტიკური გავლენა ცალკეულ გამონათქვამებშიც შეიმჩნევა. მეორეს მხრივ, ავტორი ახალაღთქმის სახარებებს იმ ტერმინოლოგიას ესესხება, რომელნიც გნოსტიკოსების თხზულებებში გვხვდება: `ძალა~; `რჩეული~; `სტოიქეიონი~ - სიტყვა აღმნიშვნელი `ასოსი~; `საწყისი~ და სხვა). თუმცა, ბავშვობის სახარება ნაკლებ ფილოსოფიური თხზულება გახლდათ. იგი უფრო თავშესაქცევი საკითხავი იყო ხალხისათვის, რომელთაც რთული ფილოსოფიური აზრთწყობანი არ ესმოდათ, ორთოდოქსალებსა და გნოსტიკოსებს შორისი თეოლოგიური აზრთა სხვადასხვაობანი მათთვის ბოლომდე გასაგები არ იყო. მათ ზღაპრის მოთხოვნილება ჰქონდათ, რომელშიც მათი წარმოსახვა უძლეველ, ყოვლისშემძლე ღვთაებაზე უნდა ასახულიყო. ბავშვობის სახარების მსგავს თხზულებებში გნოსტიციზმი ვულგარიზირდებოდა და მიუხედავად ქრისტიანთა ხელმძღვანელების მასთან კამათისა, მასაში მაინც შეაღწია. ახლებურად გაიაზრეს იგი და მოახერხა, რიგ ღვთისმეტყველებზე გავლენა მოეხდინა, განსაკუთრებით აღმოსავლეთში.
ორთოდოქსალურ ეკლესიას არ შეეძლო ბავშვობის სახარება წმინდა წიგნად ეცნო. იგი საკმაოდ გვიანაა შექმნილი. იესოს ხატება არსებითად დაცილებულია იმ სახებასთან, რომელიც კანონიკურ წერილებშია აღწერილი, ბოლოს და ბოლოს, იგი იმ მოძღვრების შესამჩნევ გავლენას განიცდიდა, რომელსაც ეკლესია ებრძოდა, მაგრამ მისი პოპულარობა მაინც უდიდესი იყო.
III - IV საუკუნეებში იოსებისა და სხვა ისეთი პერსონაჟების სახელობის ნაწერები ჩნდება, ქრისტიანულ წმინდა საკითხავებში ზერელედ რომ არიან მოხსენიებულნი. ბავშვობის სახარებაში გამოვლენილი ტრადიციის გამგრძელებელი ნიკოდიმეს სახარება გახლდათ, რომელმაც ჩვენამდე ლათინურ თარგმანის სახით უფრო გვიან მოაღწია. იგი ორი ნაწილისაგან შედგება და თემატურად ერთურთს არ უკავშირდება. პირველ ნაწილში დაწვრილებითაა აღწერილი პროცესი იესოზე, მეორეში - მისი სვლა ჯოჯოხეთში, სადაც იგი შეიპყრობს სატანას და მის ჯაჭვით დაბმას ბრძანებს. სარწმუნოა, თავდაპირველად, ეს იყო ორი სხვადასხვა ნაწარმოები, მაგრამ მათი შეერთება როგორც უბრალო შემთხვევითობა არ აღიქმება. შინაგანი შეუთავსებლობის მიუხედავად, ორივე ნაწილი აღწერს საერთო მიდგომას იესოსადმი. იგი აბსოლიტურად ფანტასტიურ ფიგურად წარმოგვიდგება. როგორც ბავშვობის სახარებაში, მთავარი ადგილი არა მის გამოთქმებს, არამედ დაუჯერებელ სასწაულებს ეთმობა.
ნიკოდიმეს სახარებისეულ იესოს გასამართლების პროცესისმაგვარი ამბების აღმწერ გვიანდელ თქმულებებისათვის, ნიშანდობლივი ის იყო, მათში ეთიკურსა და დოგმატურ დებულებებს ვერ შეხვდებოდით. ისინი გნოსტიკოსების მისტიკურ ფილოსოფიისაგან და შეჭირვებულთა დახმარებაზე მოწოდებისაგანაც თანაბრად შორს დგანან, იუდეველ - ქრისტიანთა სახარებებმა ასე აშკარად რომ გამოხატეს. მაგრამ, მიუხედავად ამ თხზულებებისადმი დაძაბული დამოკიდებულებებისა, ისინი მაინც ვრცელდებოდა. სწავლება იესოს ჯოჯოხეთში სვლის შესახებ, ასახული ბევრ შესანიშნავ ხატმწერის მიერ თავიანთ ქმნილებებში, საეკლესიო ტრადიციაში სწორედ ამ გვიანდელ აპოკრიფების გავლენით შეიტანეს.
ბავშვობის სახარება ადრეულ შუასაუკუნეებში სირიულ, კოპტურ, სომხურსა და ქართულ ენებზე ითარგმნა. არსებობს ეთიოპური და არაბული ვერსიებიც, აგრეთვე უძველესი სლავიანური თარგმანები. ძველ რუსულ აკრძალულ წიგნებს შორის იგი გვხვდება სათაურით: `ისტორია თომა ისრაელელისა~ (ამასთან დამატებულია სიტყვა ფილოსოფოსი და არა წინასწარმეტყველი, რომ, სიტყვა წინასწარმეტყველის ხსენებით მორწმუნეთა სიმყუდროვე არ დარღვეულიყო). აგრეთვე, `ქრისტეს ბავშვობა~ (XIV ს). დასავლეთში ბავშვობის სახარების საფუძველზე შეიქმნა ლათინური სახარება ფსევდო - მათესი, რომელიც უფრო უხვია წვრილმანებით, ვიდრე ორიგინალი აპოკრიფი. ამ თხზულებათა, ისევე როგორც მარიამზე თხზულებების პოპულარობა იმავ სოციალურ - ფსიქოლოგიური ფაქტორებით: ჩვეულ; ფოლკლორულ მოტივებთან დაკავშირებულ; ყოველდღიურ ცხოვრებაში სასწაულის მოიმედე; განუსაზღვრელ; ყოვლისშემძლეობის მქონე ღვთაებისადმი რწმენით აიხსნება.
ბავშვობის სახარება ევოლუციას ასახავს, მორწმუნეთა ცნობიერებაში ქრისტიანობის დამაარსებლის სახარებამ რომ გამოიარა: ღარიბი და კეთილისმქმედი იუდეველ - ქრისტიანი კაციდან მრისხანე ღმერთით დამთავრებული, გვიან ანტიკურ და ადრეული შუასაუკუნეების აპოკრიფების მიხედვით, თვითნებურად რომ სჯის და ურჩადვე შეიწყნარებს ადამიანებს. ბავშვობის სახარება საინტერესოა აგრეთვე იმით, რომ, იგი ახალი აღთქმის საკითხავების შექმნის შემდგომაც სხვადასხვა ჟანრის ქრისტიანული ლიტერატურის განვითარებას მოწმობს. საინტერესოა იმითაც, ამ ლიერატურაში განსხვავებული, ხანდახან ერთურთისადმი მტრულად განწყობილი რელიგიური მიმდინარეობები აისახა და გაერთიანდა: ის, ვისაც ეკლესიის თეოლოგები და ხელმძღვანელობა ვერ ურიგდებოდა, რიგით მორწმუნეთა წარმოდგენებმა თუ თვალთახედვამ შეითვისა.
(თომას სახარება)
I. მე, თომა ისრაელელი, მოგითხრობთ, რომ იცოდეთ, ძმებო! წარმართთა შორის, ყველა მოვლენა, ღმერთისა ჩვენისა იესო ქრისტესი და მისი დიადი საქმენი, რომელნიც აღასრულა მან ჩვენს ქვეყანაში დაბადებიდან, ასე იწყება.
II. როცა 5 წლის ყმაწვილი იესო ერთობოდა, იქ, სადაც ნაკადული თავთხელდება, შეკრიბა ტბორეში ჩამავალი წყლები, დაწმინდა და მართავდა მას მხოლოდ სიტყვით. მერე აზილა თიხა და გამოძერწა თორმეტი ბეღურა. ეს მოხდა შაბათ დღეს, მის ირგვლივ თამაშობდა მრავალი ბავშვი. მაგრამ როდესაც ვინმე იუდამ დაინახა, რას აკეთებდა მოსეირე იესო შაბათს, იმავ წამს წავიდა მამამისთან, იოსებთან და უთხრა: ნახე, შენმა შვილმა ნაკადულთან თიხა მოზილა და ჩიტები გამოძერწა, მან შეურაცხყო შაბათი დღეო. მოვიდა იოსები იმ ადგილას და რა დაინახა, შეჰყვირა: რატომ აკეთებ შაბათ დღეს იმას, რაც არ შეიძლება?! მაშინ შემოჰკრა ტაში იესომ და შეჰყვირა ბეღურებს: გაფრინდით! და ბეღურებიც ჟღურტულით გაფრინდნენ. გაჰკვირდნენ ამ ამბის შემსწრე იუდეველები, წავიდნენ და უამბეს უხუცესებს ნანახის შესახებ, თუ როგორ აქცია პატარა იესომ სიტყვა საქმედ.
III. ხოლო მწიგნობარ ანას ვაჟი იდგა იქვე, იოსების გვერდით, აიღო მან წნელი და მოუშალა სათავეები პაწია ნაკადულებს, რომელნიც შეჰკრიბა იესომ. დაინახა რა იესომ, განრისხდა და უთხრა მას: უგვანო, უღმერთო, ბრიყვო, რა დაგიშავა წყალმა და გუბემ? აი ნახავ, ახლა შენ ხესავით გახმები და არ გექნება ფოთოლი, ნაყოფი, ფესვი. და ის ბიჭუნა იმავ წამს გახმა, ხოლო იესო წავიდა და შევიდა იოსების სახლში. გამხმარი ბიჭის მშობლებმა აიყვანეს შვილი, ტიროდნენ მის ბავშვობას. მიიტანეს იოსებთან, საყვედურობდნენ, რომ მისი ვაჟი ასეთ საქმეებს სჩადის.
IV. ამის შემდგომ, იგი (იესო) მიდიოდა სოფლის გზაზე და მიირბინა ბიჭუნამ და უბლიკვნა. იესო გაბრაზდა და უთხრა მას: შენ ვეღარსად წახვალ აქედან. ბავშვი იმავ წამს დაეცა და მოკვდა. ისინი კი, ვინაც შეესწრო ამ ამბავს, ამბობდნენ: ვინ დაბადა ასეთი ბავშვი, რომ მისი ყოველი სიტყვა საქმედ იქცევა? მოვიდნენ მოკლული ბავშვის მშობლები იოსებთან, გაკიცხეს: თუკი ასეთი შვილი გყავს, ან ნუ იცხოვრებ ჩვენს გვერდით, ანდა ასწავლე მას დალოცვა და არა წყევლა, რამეთუ შვილები გვეღუპებიანო.
V. ხოლო იოსებმა მოუხმო ბიჭს და დატუქსა იგი, ეუბნებოდა: რატომ ტანჯავ ხალხს და აძულებ ჩვენ ოჯახს?! აწი არც მოგვასვენებენ! იესომ თქვა: მე ვიცი, ეგ სიტყვები შენი არაა. დავიდუმებ შენი გულისთვის, მაგრამ, ისინი უნდა დაისაჯონ. და იმავ წამს მისი ბრალმდებლები დაბრმავდნენ. ხოლო, ვინაც დაინახა ეს, შეშინდა და შეძრწუნდა. ასე ამბობდნენ: ყოველი სიტყვა, რომელთაც წარმოთქვამს იგი, ავსა თუ კეთილს, არის საქმე და სასწაული. ხოლო როდესაც იხილა იოსებმა, თუ რა მოიმოქმედა ბავშვმა, ყური აუწია. გაბრაზდა ბიჭუნა და თქვა: საკმარისია! ეძებდე და ვერ ჰპოო, უგუნური ყოფილხარ! ნუთუ არ იცი, რომ მე შენ გეკუთვნი? ნუ მტკენ.
VI. და მათგან შორიახლო მდგომმა, მასწავლებელმა, სახელად ზაქამ, როცა მოისმინა, თუ რა უპასუხა მამას იესომ, გაკვირდა ფრიად, რაკი ბავშვი ასე ლაპარაკობდა. რამდენიმე დღის შემდეგ იგი მივიდა იოსებთან და უთხრა: ჭკვიანია შენი იესო, ნიჭიერი. ასე, რომ, მომიყვანე მე და ვასწავლი ასოებს, ხოლო, ასოებთან ერთად გადავცემ ცოდნას, თუ როგორ უნდა მიესალმოს უფროსსა და პატივი სცეს მამებსა და პაპებს, და უყვარდეს ისინი, მისი თანატოლნიო.
და მან უჩვენა იესოს ყველა ასო ალფადან ომეგამდე. დაუსვა ბევრი შეკითხვა ხოლო (იესომ) თავის მხრივ ჰკითხა ზაქას: შენ, რომელმაც არ იცი, რა არის ალფა, ვით შეძლებ ასწავლო სხვებს, თუ რას ნიშნავს ბეტა?! თვალთმაქცო! თუკი უწყი, მასწავლე, რა არის ალფა, მაშინ ვირწმუნებ ბეტას. იწყო გამოკითხვა მასწავლებლისა პირველ ასოზე, და ზაქამ ვერ უპასუხა. მაშინ სხვა მსმენელთა თანდასწრებით ბავშვმა უთხრა ზაქას: ისმინე, მასწავლებელო პირველასოს აგებულების თაობაზე და მიაქციე ყურადღება თუ როგორი წრფეები აქვს მას, ხოლო შუა ხაზი, გავლებული ორ წრფეს შორის, როგორც ხედავ, ეყრებიან და განეშორებიან ერთურთს, ადიან მაღლა, შემობრუნდებიან, სამი ნიშანი იმავ თვისებისა ერთურთზე დამოკიდებულია და ერთმანეთზე დაყრდნობილი. ერთი და იგივე ზომისანი. ასეთია ალფას წრფეები.
VII. როცა მასწავლებელმა ზაქამ მოისმინა იესოსგან პირველასოზე გამოთქმულ სიმბოლოებზე, რომ ბიჭუნას ჰქონდა დიდი ცოდნა, დაიბნა და იქ დამსწრეთ უთხრა: გავოცებულვარ, მე უბედურმა თავი შევირცხვინე, არ უნდა მომეყვანა აქ ეს ბიჭი. გთხოვ ძმაო იოსებ, შინ წაიყვანე. ვერ უძლებ მისი სახის სიმკაცრეს და საერთოდ, ვერ ვიგებ მის ლაპარაკს. ეს ბავშვი არ ჰგავს მიწიერს. იგი ცეცხლის მოთვინიერებასაც შეძლებს, იქნებ ქვეყნის გაჩენამდეცაა შექმნილი. არ ვიცი, რა წიაღმა ატარა, რა ძუძუმ კვება. ვაი ჩემს თავს. მე მანადგურებს იგი. ვერ ჩავწვდი მის აზრებს. მოვტყუვდი, მე სამგზის უბედურს, მინდოდა მიმეღო მოწაფე, და შევხვდი მასწავლებელს. ვფიქრობ ჩემს სირცხვილზე მეგობრებო! მოხუცს ახალგაზრდა აღმემატა. დამრჩენია სასოწარკვეთა და სიკვდილი ამ ბავშვისათვის, ვინაიდან მე მას ვეღარ გავუსწორებ თვალს და როცა ყველა ილაპარაკებს, თუ როგორ მაჯობა ამ ერთი ციცქნა ბავშვმა, რაღა მეთქმის? რას ვიტყვი პირველ ასოს წრფეებზე?! არ ვიცი მეგობრებო! არ ვუწყი სადაა დასაწყისი და დასასრული. გთხოვ, ძმაო იოსებ, წაიყვანე შინ. იგი ალბათ ვინმე დიადთაგანია, ღმერთი ან ანგელოსი. . . არ ვიცი.
VIII. ანუგეშებდნენ იუდეველები ზაქას, ბიჭუნამ ხმამაღლა გაიცინა და თქვა: `ამიერიდან დე გამოიღოს ნაყოფი თქვენმა კუთვნილმა, დაე ბრმები ხედავდნენ გულით, მაღლით მოვსულვარ მათ დასაწყევლად და უმაღლესისაკენ მოსაწოდებლად, რაკი ინება ჩემმა წარმომგზავნელმა თქვენთვის.~ ხოლო როცა გაასრულა ლაპარაკი ბავშვმა, იმავ წუთს განიკურნენ მის მიერ შერისხულნი. ამის შემდგომ ვერვინ ბედავდა სიტყვა შეებრუნებინა იმისთვის, რომ არ დაწყევლილიყო და არ დასახიჩრებულიყო.
IX. რამდენიმე დღის შემდეგ იესო სახლის სახურავზე სხვა ბავშვებთან ერთად თამაშობდა, და მისი თანატოლი გადმოვარდა და დაიღუპა. ამ ამბის შემსწრე პატარები გაიქცნენ. დარჩა მარტო იესო. მალევე მოვიდნენ დაღუპული ბავშვის მშობლები და იესო დაადანაშაულეს. ბავშვმა მიუგო: მე არ გადმომიგდია იგი სახურავიდანო. მშობლებმა არ დაიჯერეს და არც ცხრებოდნენ. მაშინ იესო ჩამოვიდა სახლის სახურავიდან, დადგა გარდაცვლილი ბიჭუნას გვამთან და შეჰყვირა - ზენონ, აღსდექ და თქვი, გიბლიკვნე თუ არა მე? იმავ წუთს ადგა მიცვალებული და თქვა: არა, უფალო, შენ არ გადმოგიგდივარ, არამედ ამამაღლე. ირგვლივ ყველა შეძრწუნდა. ზენონის მშობლებმა კი მომხდარი სასწაულად მიიჩნიეს და თაყვანი სცეს იესოს.
X. რამდენიმე დღის შემდეგ მეზობელი ყმაწვილი შეშას ჩეხავდა. ჩაიცა ფეხში ნაჯახი, სისხლისგან იცლებოდა. ირგვლივ ქალები აკივლდნენ, მოგროვდა ხალხი, იესომაც მიირბინა, გაძვრა შეკრებილთ შორის, ხელით შეეხო ფეხზე ჭრილობას და სასიკვდილოდ განწირული მეზობელი განკურნა. უთხრა ყმაწვილს: აწ აღსდექ, განაგრძე ჩეხვა შეშისა და გახსოვდე მე. ამის მერე ბრბო ეთაყვანა იესოს. ასე ამბობდნენ: ჭეშმარიტად, ღმერთის სულია ჩასახლებული ამ ბავშვშიო.
XI. როცა იესო ექვსი წლის შეიქნა, დედამ წყლის მოსატანად გაგზავნა. გზად იესო წაიქცა და დოქი გატყდა. პატარამ გაიხადა ტანსაცმელი, გადმოაბრუნა, წყლით აავსო და მიუტანა დედას. მარიამმა აკოცა ბავშვს და ეს სასწაული არავის გაუმხილა.
XII. და აი, თესვის დროს, იესო მამას გაჰყვა ყანაში, ხორბალი უნდა დაეთესათ. იესომაც ერთი მარცვალი ჩათესა. ხოლო როცა მოიმკეს, ბიჭუნას დათესილმა გამოიღო ასი ფუთი ყველა ღარიბს მოუხმო კალოზე და ხორბალი დაურიგა, დარჩენილი კი მამამ დააბინავა. იესო 8 წლის იყო როდესაც ეს საკვირველება მოახდინა.
XIII. ხურო გახლდათ იოსები და იმჟამად სახნისს და უღელს აკეთებდა. მდიდარმა საწოლი შეუკვეთა, მაგრამ, როდესაც ერთი კადონი მეორეზე მოკლე აღმოჩდა, იოსები საგონებელში ჩავარდა. შვილმა უთხრა მამას: დააწვინე გვერდიგვერდ ფიცრის ორთავ ნაჭერი და გასწორდებაო. ასეც მოიქცა იოსები. დადგა იესო ფიცრების ერთ ბოლოში, აიღო მოკლე კადონი, გაწვართა და გაუტოლა პირველს. იოსები განცვიფრებული შესცქეროდა ამას, მერე გადაეხვია და აკოცა. თქვა: ბედნიერი ვარ რომ ასეთი შვილი მაჩუქა ღმერთმაო.
XIV. რაჟამს დარწმუნდა იოსები, ნიჭიერი ყმაწვილი ჰყავდა და მალე დიდი ბიჭი გაიზრდებოდა, გადაწყვიტა, მასწავლებლისთვის მიებარებინა იგი. მოძღვარმა უთხრა იოსებს: მე ჯერ ვასწავლი მას ბერძნულ ასოებს, მერე ებრაულს. რამეთუ იცოდა მან ბიჭის მიხვედრილობის შესახებ და ეშინოდა მისი. მაინც დაწერა მასწავლებელმა ანბანი და ეკითხებოდა ბავშვს თუმცა იესო არ პასუხობდა. ბოლოს უთხრა მასწავლებელს: თუ შენ ჭეშმარიტად მასწავლებელი ხარ და კარგად იცი ასოები, მითხარი, რა არის ალფა და მე გეტყვი შენ, რას წარმოადგენს ბეტა. გაბრაზდა მასწავლებელი და თავში წამოარტყა იესოს. ეტკინა პატარას, დასწყევლა მასწავლებელი. ისიც უსულოდ დაეცა მიწაზე. იესო შინ წავიდა. იოსებმა უთხრა მარიამს: არ გაახედო გარეთ, რამეთუ ყოველი, ვისაც განურუსხდება, კვდებაო.
XV. გავიდა ხანი, (იოსების მეგობარმა) ახლა უკვე სხვა მოძღვარმა უთხრა იოსებს: მოიყვანე ჩემთან, სკოლაში, იქნებ მე ვასწავლო ანბანი: მამამ უპასუხა: თუკი გადაწყვეტ წაყვანას, წაიყვანე! და მან წაიყვანა იგი შიშით და კრთომით, მაგრამ, ბიჭუნა სიამოვნებით გაჰყვა პედაგოგს. შევიდნენ სკოლაში, იესო დასწვდა ქვესადგამზე დადებულ წიგნს, არ გადაუშლია, იწყო ლაპარაკი სული წმინდისაგან და ასწავლიდა მის ირგვლივ მყოფებს. დიდძალი ხალხი მოგროვდა გაკვირვებულნი მისი სიტყვის მადლით და სიბრძნით. შეიტყო მამამ მომხდარი, შიშნაჭამი სკოლისკენ გაიქცა, იესო ამ მასწავლებელთანაც ვერ მორიგდებაო. მოძღვარმა კი ასე უთხრა სკოლაში მისულ იოსებს: უწყოდე ძმაო: ავიყვანე ეს ბავშვი მოწაფედ, თუმცა, აღსავსეა იგი დიად მადლით და სიბრძნით. აწ კი გთხოვ, წაიყვანე სახლში. გაეცინა ბიჭუნას და თქვა: ვინაიდან შენ ამბობ და მემოწმები ჭერშმარიტად, შენი გულისთვის, ვინც რომ დაზარალდა, განიკურნება. იოსებმა წაიყვანა შინ იესო.
XVI. ერთხელაც იოსებმა თავისი შვილი იაკობი შეშის მოსატანად გაგზავნა. იესო გაჰყვა მას. როცა იაკობი ფიჩხს აგროვებდა, ხელზე გველმა უკბინა. გულაღმა დაეცა და კვდებოდა. იესო მივიდა მასთან და როდესაც მისი სუნთქვა ნაკბენს შეეხო, იმავ წამს გაქრა ტკივილი, წყეული გასკდა, ხოლო დაგესლილი ჯანმრთელი და უვნებელი წამოდგა.
XVII. ამის შემდგომ, იოსების მეზობლად სნეული ბავშვი გარდაიცვალა. დედამისი მწარედ მოსთქვამდა. გაიგონა იესომ ტირილის ხმა და განგაში, სწრაფად მიირბინა და დაინახა მკვდარი პატარა, შეეხო მას მკერდზე და თქვა: `გეუბნები შენ, არ მოკვდე, არამედ იცოცხლე და დარჩი დედაშენთან!~ იმავ წამს გაახილა ბავშვმა თვალები და გაიცინა. და მან უთხრა ქალს: აწოვე ძუძუ და გახსოვდე მე! ხოლო როცა ირგვლივ მყოფებმა დაინახეს რაც მოხდა, ამბობდნენ: ჭეშმარიტად ან ღმერთია ეს ბავშვი ან ღმერთის ანგელოზი, რამეთუ ყოველი მისი სიტყვა იქცევა საქმედ, იესო კი გაშორდა იქაურობას და იწყო თამაში სხვა ბავშვებთან ერთად.
XVIII. განვლო რამდენიმე ხანმა. შენდებოდა სახლი და ჩამოინგრა, იესოც იქეთ წავიდა, ნახა კაცი უსულოდ ეგდო, მოკიდა ხელი ხელში და თქვა: გეუბნები შენ, აღსდექ და განაგრძე შენი საქმე. მაშინვე წამოდგა კაცი და თაყვანი სცა მას. ამ ამბავმა განაცვიფრა ხალხი და ამბობდნენ: ეს ბავშვი (ციდან) მოვლენილია, რამეთუ მან იხსნა მრავალი სიცოცხლე და კვლავაც გადაარჩენს, ვიდრე იქნება.
XIX. და როდესაც იყო იგი 12 წლისა, სხვებთან ერთად იერუსალიმში ტრადიციის თანახმად პასექის დღესასწაულზე მისი მშობლებიც ჩამოვიდნენ, ხოლო, დამთავრდა რა ზეიმი და შინ ბრუნდებოდნენ, იესო გატრიალდა იერუსალიმს, მშობლებს კი ეგონათ, სხვებთან ერთად ისიც მოდიოდა. დღის სავალი რომ გაიარეს, იწყეს მისი ძებნა ნათესავთა და ახლობელთა შორის. რაკი ვერ მიაგნეს, უკან, იერუსალიმისკენ მიიქცნენ. სამი დღის შემდეგ მიაკვლიეს ტაძარში, იჯდა მასწავლებლებს შორის, ისმენდა კანონს და გამოჰკითხავდა მათ. ყველა ყურადღებით უსმენდა და კვირვობდნენ, როგორ აიძულა ჯერ ისევ ბავშვმა, უხუცესები, მოძღვრები და დასამოძღვრავნი დაედუმებინა, განუმარტავდა მათ ადათებს და ქურუმთა ცოდნას აზიარებდა. დედამისმა უთხრა მას: შვილო! ეს რა გვიყავი? აგერ მამაშენი და მე ვწუხდით და გეძებდით. იესომ უპასუხა: რატომ მეძებდით? ნუთუ არ იცოდით რომ მე ვალდებული ვარ იქ ვიყო, სადაც მამაჩემია? ხოლო მწიგნობრებმა და ფარისევლებმა ჰკითხეს მარიამს: შენ დედა ხარ ამ ბავშვის? მარიამმა დაუდასტურა. და მათ მიუგეს: კურთხეულ ხარ დედათა შორის, რამეთუ ღმერთმა აკურთხა ნაყოფი წიაღისა შენისა. ესოდენი დიდება, ასეთი ღირსება და სიბრძნე არცა გვინახავს და არც აროდეს გვსმენია სადმე. იესო გაჰყვა დედას და მორჩილებდა თავის მშობლებს. მარიამმა შეინახა ყველა სიტყვა თავის გულში, იესოს კი სიბრძნე, ასაკი და მადლი ემატებოდა. დიდება მას უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.
იესოს გამარჯვებულ ღვთაებად წარმოსახვამ მოითხოვა, მისი ადრეული, ბავშვობისდროინდელი წლები აღეწერათ. ამა თუ იმ ღვთაების ძლევამოსილად შერაცხვის ფაქტი ხშირია ანტიკურ მითოლოგიაში. მაგალითად: ჰერაკლე (მისი კულტი გავრცელებული იყო I - II საუკუნეებში რომის პროვინციებში) ჯერ კიდევ ჩვრებში გახვეული ჩვილი, ორ ვეებერთელა გველს მოაშთობს. ანალოგიურია ტრადიცია აღმოსავლეთის ქვეყნებში: ინდურ თქმულებებში ვკითხულობთ, როგორ ცელქობს პატარა კრიშნა და სასწაულებს ახდენს, იმარჯვებს დემონებზე, შთანთქავს ტყეში გაჩენილ ხანძარს და ა.შ.)
ამგვარი შინაარსის მითებზე აღზრდილი ხალხის აზრით, სასწაულმოქმედი ძალა უნდა ჰქონოდა პატარა იესოსაც. თომას სახარებაში მრავლადაა მოთხრობილი იმ საკვირველებების შესახებ, რომელთაც 5 დან 12 წლამდე ასაკის იესო მოახდენს. აქვე შევნიშნავთ, აღნიშნული თხზულება არ გახლავთ მხოლოდ გასართობი საკითხავი, ამ წიგნს თეოლოგიური დატვირთვაც აქვს. ბავშვობაში ჩადენილი სასწაულები ერთგვარი ნიშანია იმისა, რომ ამ საკვირველებების ავტორმა დიდობაში დიადი საქმენი უნდა ჩაიდინოს. თქმულებაში აშკარაა გავლენა გნოსტიკური ნაწარმოებებისა. გნოსტიკოს - მარკოზეველებს (ვინმე მარკოზის მომხრეებს ეს სახარება ირინეოსთან აახლოვებს. გნოსტიციზმის წარმომადგენელნი იესოს ბავშვობით ალბათ იმიტომ დაინტერესდენ, ისინი მაცხოვრის ადამიანურ ბუნებას არ ცნობდნენ. ვარაუდობდნენ: ყრმა ქრისტე ისეთივე არამიწიერ უნარების მქონე იყო, როგორისაც ზრდასრული ქრისტეო. მათ ამგვარ პოზიციას ამაგრებს დღემდე შემორჩენილი (შემონახული) მოთხრობა გნოსტიკური ფილოსოფიიდან `პისტის სოფია~. ნაწარმოებში ვკითხულობთ: როდესაც იესო სამი წლის იყო, მის ოჯახში სტუმრად მისივე ტოლი ბიჭუნა მივიდა, თითქმის ტყუპისცალი, თვითონ იესო იმ დროს ვენახში მამას ახლდა. დაუპატიჟებელ სტუმარს შინ მარიამი დაუხვდა. მისულმა მისვლისთანავე იკითხა: `სად იმყოფება ჩემი ძმა იესო”? შეშინებულმა მარიამმა ბიჭი საწოლს მიაბა, თვით კი ვენახისკენ გაიქცა რათა იოსებისთვის მომხდარი ამბავი შეეტყობინებინა. თავის მხრივ ვენახში მყოფი იესო ჩაილაპარაკებს: `რად იგვიანებს?! მე მას აქ ველოდი”ო. გაიქცევა სახლისკენ, ოთახში შევა, საწოლზე მიბმულ ბიჭუნას ახსნის, გადაეხვევიან და შეერწყმებიან ერთურთს ანუ ორნი ერთ მთელად იქცევა. მოთხრობის მიხედვით, პატარა იესო და ასევე უმრწემესი, მისი ტყუპისცალივით მგვანი (ალბათ სულის მთ.) მაშინ გამთლიანდა, როცა იესო ჯერ კიდევ სამი წლის იყო. მაგრამ, ამ შეერთებას არ ჰქონდა ისეთი რელიგიური მნიშვნელობა, როგორიც ნათლობას, იესოზე სულიწმინდის გარდამოსვლას მტრედის სახით. პაწაწკინტელა მაცხოვარი ოჯახში სტუმრად მისულ ბიჭუნასთან შერწყმამდე იტყვის, რომ ელოდა მას. შემდგომ, გაანთავისუფლებს რა საწოლზე მიბმულს, გადაეხვევა. თავის მხრივ (სულიც) იცნობს პაწაწინა იესოს. ამ ლეგენდის თანახმად, პატარა ქრისტეს, (უკვე აქვს ზებუნებრივი) თვისებები, გააჩნია `გნოსისი~ - ანუ ღვთაებრივი ცოდნა. `პისტის სოფია - სეული~ თხრობის სტილისთვის დამახასიათებელია საყოფაცხოვრებო დეტალების მოხმობა (ისევე როგორც იაკობის პროტოსახარებისათვის): ბავშვი წაყვანილი ჰყავს მამას ვენახში, საწოლი რომელზეც მარიამი სტუმარს მიაბამს. ყოფითობის ასეთი დეტალიზირება საპირისპიროა გარშემომყოფთათვის საიდუმლო, ჩაუწვდომელი მოვლენისა. ხილულია სამყარო იმ მხედველთათვის, რომელნიც კონკრეტულ საგნებს ხედავენ, აქ თვით მარიამიც ვერ შეიცნობს მისულ ბიჭუნას (სულს) და პრიმიტიულ ადამიანის დარად იქცევა. ეს ყოველივე, გნოსტიციზმის მიმდევართა აზრით, ჭეშმარიტად ხილულ სამყაროს ხედვის საპირისპიროა.
თომას სახარება იესოს ბავშვობაზე ანალოგიურ შინაარსის თხზულების გავლენით დაიწერა. ნაწარმოები აღნაგობით მრავალშრიანია. ყოფითი ამბები: ბავშვების თამაშის; სკოლის; შეშის ჩეხვისა და სხვათა შესახებ მასში უხვადაა მოთხრობილი. მონათხრობში ჭეშმარიტი აზრი თითქოს დაფარულია, რომელიც მხოლოდ იმ მკითხველს გაეხსნება, ვინაც პატარა იესოს მიერ ჩადენილ სასწაულების მნიშვნელობას აღიარებს. განსხვავებით იაკობის პროტოსახარებისაგან ბავშვობის სახარებაში განსაკუთრებული როლი დეტალს ენიჭება. როგორც ვასკვნით, ახალი აღთქმის სახარებებში იუდეურ ქრისტიანული და კანონიკური მოთხრობების შეპირისპირებით - დეტალი როგორც არაარსებითი ხშირად გამოტოვებულია. მხოლოდ ის ეპიზოდებია დაწვრილებით აღწერილი, რომელთაც ასე თუ ისე თეოლოგიური მნიშვნელობა ჰქონდათ. მაგალითად: ლუკას სახარებაში დასაბუთებულია იოსების გამგზავრება ბეთლემში, რამეთუ ძველი აღთქმის წინასწარმეტყველების მიხედვით მესია ბეთლემში უნდა დაბადებულიყო. არ განგვიმარტავს ლუკა, რატომ იცხოვრა მარიამმა ელისაბედთან, ვინაიდან, მისთვის უფრო საყურადღებოა, იოანე ნათლისმცემელთან იესოს დაბადებამდელი კავშირი გვიჩვენოს. არც მათეს სახარებაშია განმარტებული, თუ რატომ გადასახლდა იესო ნაზარეთიდან კაპერნაუმში (4. 13) სწორედ რომ ესენია იესოს ბიოგრაფიის უტყუარი დეტალები, და თუმცა ისინი ტრადიციებმა შემოგვინახა, სარწმუნოებრივი მოძღვრების აზრი მათში არ არის. ბავშვობის სახარების ავტორს ყოფითი დეტალები შემოაქვს: ბავშვები ნაკადულის პირას თამაშობენ; იესო თიხისაგან ჩიტებს ძერეწავს; დედა მას დოქით ხელში წყლის მოსატანად აგზავნის; მეზობელი ფეხში ჩაიცემს ნაჯახს და სხვანი. მართალია, ეს დაწვრილებანი სხვა ტრადიციებიდან არ აუღიათ, სადაც შესაძლოა ამ მოვლენათა ნამდვილი დედანი ყოფილიყო, არც პირადი, ავტორისეული ცოდნიდან გახლავთ ისინი - პალესტინის, ამ პატარა დასახლების ყოფაზე მწერალმა არაფერი იცის - ისინი ნაწარმოების იდეურ - მხატვრული ამოცანების, აგრეთვე მკითხველის მოთხოვნილებებისდა მიხედვითაა აგებული. მთხზველს არ აინტერესებს ძერწავდნენ თუ არ ძერწავდნენ გალილეველი ბიჭუნები ტალახის ჩიტებს, იწყებდნენ თუ არა სკოლაში სწავლას ბერძნული ანბანით და უწოდებდნენ ასოებს ბერძნულ სახელებს ან იქნებ არა. იგი ბერძნულენოვანი მკითხველისათვის წერდა, რომელთაც, აგრეთვე ეს ყველაფერი არ იცოდნენ. მისთვის მთავარი იყო სასწაული ყოვედღიურობად ექცია, რაც ალბათ, მკითხველისათვის ჩვეულებრივი მოვლენა იქნებოდა. მათ ზებუნებრივის სჯეროდათ, ცხოვრებაში რომ მოხდა და რომელიც ასე ჰგავდა იმათ პირად ცხოვრებას. არაჩვეულებრივის რეალობაში შემოტანა იმედს ბადებდა მასზედ, რომ ისინი არსითა და რწმენით გაერთიანებულნი საკვირველებას მიემთხვეოდნენ, მაგრამ, სასწაულები, რომელნიც მოახდინა პატარა დასახლებაში იესომ, სხვა, აზრობრივ მნიშვნელობას ატარებდა: ისინი მკვეთრად უპირისპირდებოდნენ სამყაროს და შეგვახსენებდნენ, ხილულ საწუთროს გვერდით, სხვა, უხილავი სამყაროც არსებობს, რომელსაც ყველა ვერ ჩასწვდება. ასეთი დაპირისპირება პატარა ბავშვის გაცოცხლების ეპიზოდში აშკარაა (თავი XVIII). აღნიშნული ჩანართი მოგვითხრობს, თუ როგორ გააცოცხლებს იესო პატარა ბავშვს. თვით კი მიუბრუნდება ტოლ - მეგობრებს და თამაშს განაგრძობს. სასწაულთმოქმედი, რომელმაც აგერ ახლა წარმოთქვა საკრალული სიტყვები, უმალ კვლავ ბავშვად გადაიქცევა.
საკმაოდ უბრალოა ბავშვობის სახარების კომპოზიცია: აქ ყველა ეპიზოდი პატარა იესოსგან მოხდენილ სასწაულებზე მოგვითხრობს. შიგადაშიგ მითითებულიცაა, თუ რა ასაკის იყო ამა თუ იმ საკვირველების ჩამდენი ბავშვი. მთლლიანობაში, რიგი პირველი ეპიზოდებისა, იესოს მოწინააღმდეგების დასჯასთან დაკავშირებულ საკვირველებებს აღწერს: დაიღუპა ბავშვი, რომელმაც ხელი ჰკრა მას; დაბრმავდა ხალხი, რომლებმაც შესჩივლეს შვილზე იოსებს; უსულოდ დაეცა მასწავლებელი, რომელმაც გაბედა ხელი აეწია მასზე. . . ავტორი თავიდანვე შთააგონებს მკითხველს, რომ იესო - ყოვლისშემძლე, მრისხანე და ამასთან მკაცრი ღვთაებაა. მომდევნო ეპიზოდებში ვკითხულობთ საკვირველებებზე, რომელნიც სნეულთა განკურნებასა თუ მკვდრეთით აღდგინებაზე მოგვითხრობენ: იესომ სახლის სახურავიდან გადმოვარდნილი ბიჭი გააცოცხლა, მაგრამ მას ბავშვი როდი შეებრალა, არამედ იმიტომ გააცოცხლა რომ მშობლები ადანაშაულებდნენ, თითქოს იესოს ხელი ეკრა მისთვის; იესომ არა მხოლოდ გააცოცხლა თანატოლი, არამედ აიძულა დამოწმებოდა მას, რომ მართლაც შემთხვევით გადმოვარდა სახურავიდან; იესომ მეზობელს ჭრილობა შეუხორცა, რომელმაც ფეხში ნაჯახი მოირტყა; განკურნა გველისგან დაკბენილი იაკობის ძმა; ახალმა მასწავლებელმა აღიარა სიბრძნითა და წყალობით სავსე იესო; თავის მხრივ, ვინაიდან ჭეშმარიტად დაემოწმა, იესო ეუბნება მას: შენ გიმადლოდეს ის დაჭრილი მასწავლებელი, რამეთუ განიკურნება!ო. ასე რომ, ბავშვობის სახარების ავტორი დააშინებს რა პირველსავე გვერდებიდან მკითხველს, შეწყალების შესაძლებლობებს აღგვიწერს და გვამცნობს, სასწაული მხოლოდ სასჯელი როდია, ის ხსნაცაა და იმ ერთის მიზეზით, რომელსაც შეიწყალებს, შესაძლოა სხვა შერისხულებსაც შეუნდოს. თვით სასჯელიც ალეგორიულია: ის, ვინაც ვერ ხედავს ჭეშმარიტებას - კარგავს მხედველობას. იესოსმიერი ყოველი მოქმედების მიღმა ავტორი უმაღლეს აზრს - ხსნას ანდა შურისგებას ხედავს. აგრეთვე, სასჯელმა, შესაძლოა, `ბრმების გულები~ მხედველი გახადოს.
ბავშვობისდროინდელი, თუ შეიძლება მათ ეწოდოს სამკურნალო მნიშვნელობის სასწაულები იესომ საჯაროდ მოახდინა. იგი ორგზის ეუბნება გადარჩენილებს: `გახსოვდე მე~. (ეს დამატება ამოღებულია ახალი აღთქმის იმ ადგილებიდან, სადაც სასწაულით განკურნებაა აღწერილი). ხსნა, ისევე როგორც დასჯა, აპოკრიფის ავტორის აზრით საჭირო არ არის, თუკი ურწმუნოთა მოქცევას არ ემსახურება, სასწაულის დამახსოვრებისკენ მოწოდება ფარული გაფრთხილებაა `გულმავიწყთათვის~ - ამ მოწოდების ადრესატები არა მხოლოდ ბავშვობის სახარების პერსონაჟები, არამედ მკითხველიცაა.
დასჯისა და განკურნების გარდა, ბავშვობის სახარებაში ჩართულია რიგი სხვა სასწაულების ამსახველი ეპიზოდები, რომელთაც იესოს მოძღვრება ან მისი მომავალი უნდა ახსნას და გასაგები გახადოს. ყოველი მსგავსი საკვირველების აღწერის მიზანი იესოს ზებუნებრივ არსებაში ჩაბუდებულ დაფარულ აზრის დემონსტრირებაა. ის თორმეტი ბეღურაც, რომელნიც მან სხვადასხვა მხარეს გააფრინა - გახლავთ სიმბოლო თორმეტი მოციქულისა, რომელთაც საქადაგებლად დაგზავნის და მთესველი იესო მათ მიერ დაბნეულ ხორბლისაგან არნახულ მოსავალს აიღებს - ესაა ჭეშმარიტი რწმენის მთესველის სიმბოლო, ერთობ გავრცელებული ქრისტიანულ მწერლობაში (სახე როგორც კანონიკურ, ასევე არაკანონიკურ სახარებებშიც), ხოლო თავისი სამოსით წყლის მომტანი იესო ალბათ ცოცხალი წყლის რწმენის სიმბოლო გახლავთ. მაგრამ ის, რასაც ადრეულ სახარებებში არაკი ეწოდა, ბავშვობის სახარებასთან გამუდმებით თანმდევი სიტყვებითურთ განხორციელდება: `გახსოვდე მე~! ყოველი, რასაც ლაპარაკობს იგი, სასწაულის ძალით ხორციელდება და შენის მხრივ გევალება ჩასწვდე ამ საიდუმლოს.
იესოს მიერ მოხდენილ სასწაულზე, ნამდვილი და ხილული პრობლემების გვერდით რჩება კიდევ ერთი საძნელო საკითხი, იგი მოსვენებას არ აძლევდა II საუკუნის ქრისტიანებს, - ეს გახლავთ საკითხი დასჯისა და მოსარჩლეობისა. თავდაპირველად, ქრისტიანობა პირველ ყოვლისა `გადარჩენის~ რელიგია იყო. იესოში, როგორც მესიაში დარწმუნებულები, მორწმუნენი თავიანთ თავებს რჩეულებად აღიქვამდნენ. ჯვარცმა მაშინ სიკვდილისგან დახსნის საშუალებას ნიშნავდა. ადრეულ ტრადიციებში იესო არ სჯის მისდამი მტრულად განწყობილთ. ლუკას სახარებაში მოთხრობილია, თუ როგორ მივა იგი სამარიტელთა სოფელთან და ხალხი მას არ მიიღებს. ამ ფაქტით განაწყენებული მოწაფეები ურჩევენ მოძღვარს სოფლის მცხოვრებთა დასჯას `ციური ცეცხლით~, იესო მათ პასუხობს: `ვინაიდან ძე კაცისა არა ადამიანთა დასაღუპავად არამედ მათ გამოსახსნელად მოვიდა!~ - (9. 53 - 56). ანალოგიური შინაარსის თხზულებების მკითხველნი ელოდნენ ჯილდოს აქ, მიწაზე, საზღაურად თავიანთი ტანჯვებისათვის და ფიქრობდნენ შურისგებას მათზე, ვინაც გული ატკინათ. შურისგება ერთხელ და სამუდამოდ სასტიკ სამსჯავროს დროს უნდა მომხდარიყო. ყველა, ვინაც არ მისდია ქრისტეს, საჭირო იყო `ცეცხლის გენიაში~ ჩაყრილიყვნენ ანუ როგორც თომას სახარების ლხინზე იგავშია თქმული - `შინაგან წყვდიადში~. მაგრამ, დროთა განმავლობაში, იმ ქრისტიანების წინაშე, რომელნიც მიწიერ, სიძნელეებითა და უბედობით აღსავსე ცხოვრებას აგრძელებდნენ, ამ უბედობათა, ვით ღმერთისგან მოვლენილი სასჯელის გამო კითხვა დაისვა. მათ წაეკითხათ ძველ აღმოსავლურ თხზულებებში `უცოდველ ტანჯულზე~ (უფრო თვალსაჩინო მაგალითია მოყვანილი იობის წიგნში ძველი აღთქმიდან) და ვერ კი გაეგოთ, რატომ იტანჯებოდნენ. უბედურებათა გამომგზავნელი ღმერთი უფრო და მეტად იძენდა თვისებას მრისხანე და აუხსნელ ძალისა, რომელიც მკაცრად სჯიდა მცირეოდენ გადაცთომათა მიზეზით (დაღუპვით სახეზე მისხურებული წყლისათვის - ბავშვობის სახარება). ბუნებრივია, მრისხანე ღმერთს უნდა დაესაჯა ყველა, ვინაც მას არ იცნობდა, ხოლო დღენიადაგ მოწყალების მქადაგებელი ქრისტიანები იმედოვნებდნენ, ვინც დევნიდა და ემუქრებოდა მათ, ისევე დაიღუპებოდნენ, როგორც ყმაწვილკაცობაში იესოს განმანაწყენებლები განადგურდებოდნენ. დასჯის თემა უფრო და უფრო შესამჩნევი გახდა ქრისტიანულ ლიტერატურაში II - IV საუკუნეებში: პეტრეს აპოკალიფსში, რომელიც, როგორც ჩანს, შეიქმნა II საუკუნეში. სამოთხის გვერდით დეტალურად აღწერილია ჯოჯოხეთიც, ყველა დანაშაულის თუ ცოდვების ჩამოთვლით, რომელთა მიზეზითაც სულები ისჯებოდნენ, ხოლო ბევრად გვიანდელ ნიკოდიმეს სახელით ცნობილ სახარებაში მოთხრობილია სრულიად ფანტასტიკური ამბები სამსჯავროზე, სადაც ასამართლებდნენ იესოს და ამ ნაწარმოებთან ჯოჯოხეთში ქრისტეს საზეიმო სვლის აღმწერი სრულიად სხვა სახის თქმულებაა მიერთებული.
ნაკლებ, მაგრამ მაინც საგრძნობია ბავშვობის სახარებაში `გამოქომაგების~ თემა რომელიც აგრეთვე იმდროინდელ ქრისტიანების განსჯაზე - გონებაზე მოგვითხრობს, თანაც გვამცნობს, ამ ახალი რელიგიის გავრცელება - განვითარების პროცესი როგორ ხდებოდა.
მეორე საუკუნის შუა წლების ქრისტიანთა შორის, სხვადასხვა სოციალური სტატუსის, საქმიანობის, განსხვავებული ზნეობრივი შესაძლებლობების ადამიანი იყო. ჯერ კიდევ პავლეს ეპისტოლეში, ქრისტიანული ეთიკის დარღვევის მიზეზით ქრისტიანთა წიაღში წამოჭრილ კონფლიქტებზე ვკითხულობთ. ვინაიდან, მათ რიგებში გაწევრიანდა ხალხი, რომლებიც პარალელურად სახელმწიფო სამსახურს აღასრულებდნენ, მიწერილობებს, განაწესებს და ეს ყოველი ქრისტიანულ მრწამსს ვერ უთავსდებოდა. ადრე თუ გვიან ამ ხალხმა ხელი აიღო ქრისტიანობაზე და ახალ რელიგიას გადაუდგა. ხოლო მეორენი მზად იყვნენ რწმენის გულისთვის ყოველგვარი ტკივილი დაეთმინათ. ასეთ ვითარებაში რიგით ქრისტიანთა შორის, რომელნიც ერთის მხრივ ხედავდნენ ზადს და უძლურებას ერთურთისა, მეორეს მხრივ გასაოცარ მოთმინებას იჩენდნენ მიყენებულ ტკივილებისა თუ თავსდატეხილ უბედურებებისადმი (რასაც ისინი ღვთისგან მოვლენილ სასსჯელს უწოდებდნენ) წარმოიშვა იმედი `ქომაგისა~, რომელსაც მათ და დამსჯელ ღვთაებას შორის უნდა ეშუამდგომლა (ამ ფსიქოლოგიურმა ფაქტორმა ქრისტიანთა საერთო მასიდან გარკვეული დასის გამოყოფა განაპირობა და თვითეულ მათგანს სწორედ ეს კრებული უნდა გამოქომაგებოდა). ბავშვობის სახარებაში `წმინდანთათვის~ მიტევების თემა თავს რამდენსამე ეპიზოდში იჩენს: იესო გვპირდება დუმილს, ანუ იოსების თხოვნით მრისხანებისგან თავს იკავებს, თუმცა, იოსებს ჭეშმარიტი აზრი მისი მოღვაწეობისა არ ესმის. შემდგომ ამისა, სადაც მასწავლებელი ზაქარია შეძრულია მისი სიბრძნით და აღიარა კიდეც იგი (ღმერთად ან ანგელოსად) იესომ ისინიც შეიწყნარა, ვინაც დასაჯა. მართალია პატიების მიზეზი მოძღვარი არ ყოფილა, არამედ ის, რომ, მის მიერ დასჯილთ და მისგანვე პატივდებულთ ეღიარებინათ იგი. და კიდევ ერთ, აგრეთვე მასწავლებელთან დაკავშირებუილ ეპიზოდზე (შესაძლოა ეს ეპიზოდები დუბლირებულნიც იყვნენ გადაწერის ან რედაქტირებისას. თავდაპირველად იყო მხოლოდ ორი მოძღვარი: ერთი - რომელმაც ხელი აღმართა იესოზე და მეორე - რომელმაც აღიარა იგი) იესო პირდაპირ აცხადებს: `. . . რადგან შენ ამბობ და მემოწმები ჭეშმარიტად, იგი ვინც დაზიანდა, შენ გიმადლოდეს, ვინაიდან განიკურნება~. აქ მკაფიოდაა ფორმულირებული აზრი, რომ მის წინაშე შემცოდეთ მიუტევა იესომ, ხოლო სანაცვლოდ უნდა ერწმუნათ ის და დამოწმებოდნენ მას. ანუ, არა მათი სინანული (თუმცა სასიკვდილო განაჩენმა იმათ ამის საშუალება არ მისცა) არამედ მისი აღიარება და ჩაწვდომა მის არსებაში გადაარჩენს მათ. ქომაგთა იმედი თითქოს სამაგიეროს მიღებაა შიშის დაძლევისათვის მრისხანე ღვთაების წინაშე, როგორადაც იესო მის მიმდევართა ფანტასტიკურ წარმოდგენაში სულ უფრო და უფრო ყალიბდება.
ბავშვობის სახარების იესო მკვეთრადაა განსხვავებული ახალი აღთქმის და, ვინცობაა ფრაგმენტების მიხედვით ვიმსჯელებთ, იუდეურ - ქრისტიანული სახარებების იესოსაგან. ეს განსხვავება შესამჩნევია სახარების თითქმის ყველა ეპიზოდის აღწერის დროს. იმ, არც თუ მრავალ კანონიკურ ტექსტებში, სადაც იესოს ბავშვობასა და სიყრმეზე მოგვითხრობენ, ვკითხულობთ: `იგი იზრდებოდა, იმაგრებდა სულს და დიად სიბრძნეს აღასრულებდა ~. . . (ლუკა 2. 40, 52). თომას ისტორიაში იესოს ბავშვობაზე ის არ `ივსება~ დიადი სიბრძნით, არამედ უბრალოდ - აბადია მას. თვით იესო მასწავლებელი - აპოკრიფიდან იესო - ახალი აღთქმის მასწავლებლისაგან არსებითად განსხვავებულია.
ლუკას სახარებაში არის ეპიზოდი, სადაც იესო ნაზარეთის სინაგოგაში `ბიბლიას კითხულობს:~ მას მიაწოდეს წიგნი, გადაშალა, იპოვა მისთვის საჭირო ადგილი, წაიკითხა, ჩამოჯდა და ქადაგება იწყო (4. 16 - 20). სინაგოგაში ეს იყო ჩვეულებრივი მოვლენა. ხოლო აპოკრიფიდან სკოლაში მისული პატარა იესო გადაშლის წიგნს, მაგრამ არ კითხულობს მას, ოღონდ იწყებს საუბარს ზეშთაგონებით. აქ ადამიანური ნაკვთები თითქმის გამქრალან იესოს ხატებიდან, ისტორიული რეალობა შეცვლილია ფსევდორეალობით, რომელიც ავტორმა შექმნა. იქნებ ეს ეპიზოდი ფარული პოლემიკაც იყოს ახალი აღთქმის (შესაძლოა სხვა ადრეულ სახარებებთან), ან ცდაც გახლდეს ანალოგიური ეპიზოდების შემოტანისა, ოღონდ განსხვავებული გააზრებით. ჭეშმარიტი ცოდნა, რომლითაც დასაწყისიდანვე გაბრწყინდა იესო, მასწავლებლებთან დაკავშირებულ ეპიზოდებში მჟღავნდება, როდესაც მათგან ასოებში ჩადებული დაფარული აზრის ახსნა - განმარტებას მოითხოვს. (ირინეოსის თანახმად, მარკოზელები ციფრებისა და ასოების მისტიკურ დანიშნულებაზე მსჯელობდნენ). მართალია, სახარებაში განმარტებული ალფას ხაზი, უფრო სწორად მისი აღწერილობა) სრულად გასაგები ვერ იქნებოდა თუკი აღწერის მიღმა მკითხველისათვის ნაცნობ სიმბოლოებს ვერ შევამჩნევდით, დაკავშირებულს შეერთება - გათიშვის იდეასთან, ასე მნიშვნელოვანი რომ იყო გნოსტიკოსებისათვის. მოცემულ ეპიზოდში იესო არა მხოლოდ ფლობს სასკოლო სიბრძნეს, იგი უბრალო მოკვდავთათვის დაფარული ცოდნის მატარებელია.
ამ იდეის განსამარტავად ბავშვობის სახარების ავტორი ლუკას სახარების ეპიზოდს მიმართავს, სადაც 12 წლის იესო ტაძარშია. კანონიკური სახარების თანახმად, იესო მშობლებთან ერთად იერუსალიმს დღესასწაულზე მიემგზავრება, ხოლო, როცა დამთავრდება ზეიმი, დაეკარგება მათ. მშობლები ბიჭს ტაძარში, მოძღვართა შორის ჩამომჯდარს იპოვნიან, იგი ყურს უგდებდა და გამოჰკითხავდა მოწესეებს. `ვინაც უსმენდა იესოს, გაკვირვებულები იყვნენ მისი პასუხებითა და განსწავლულობით~. (2. 42 - 47) ამ მოვლენების თაობაზე ბავშვობის სახარებაში ფრაზები ლუკას ტექსტიდან სიტყვასიტყვითაა გამეორებული. უნდა აღვნიშნოთ, აპოკრიფის ავტორმა, ახალ აღთქმაში გადმოცემული თქმულებების ცალკეული დეტალები შეალამაზა და თავის თხზულებაში სახეცვლილი შეიტანა. ბავშვობის სახარებაში იესო უხუცესებს დუმილს აიძულებს. ტაძარში შეკრებილთ იგი `მათ, აგრეთვე ხალხსა და მასწავლებლებს მოძღვრავს,~ კანონს და წინასწარმეტყველების აზრს განუმარტავს. იქ შეკრებილი მწიგნობრები და ფარისევლები არა თუ გაკვირდებიან მისი გონებით, არამედ ასე ეტყვიან ტაძარში გვიან შემოსულ იესოს მძებნელ მარიამს: `ესოდენი დიდება, ასეთი ღირსეულება და სიბრძნე არათუ გვინახავს ოდესმე, არამედ, არცა გვსმენია მსგავსი რამ~ - ო. ამგვარად, აქ ხაზგასმულია იესოს განსაკუთრებულობა, რომელიც ასწავლის (არ ესაუბრება) და უმალვე იწვევს მსმენელის თაყვანისცემის სურვილს, როგორც სკოლასთან დაკავშირებულ ეპიზოდში ქადაგების მსმენელნი იესოს მადლსა და სიბრძნეს კვირვობდნენ. ავტორს არ აინტერესებს ის საკითხი, თუ შემდგომ რატომ აღარ ცნობდნენ იგივ მწიგნობარნი და ფარისეველნი მის სწავლებებს, პირიქით, აუმხედრდნენ და მის წინააღმდეგ გამოდიოდნენ, (ეს გამოსვლები აღწერილია კანონიკურ და რამოდენიმე აპოკრიფულ თხზულებაშიც). იესო - ეგო - ღვთაებაა, და მოძღვარს უფლება არა აქვს არ დაარწმუნოს თვითეული, ვინაც მოუსმენს. ტაძართან დაკავშირებული ეპიზოდი ამთავრებს ბავშვობის სახარებას და როგორღაც მას ახალაღთქმისეულ თხრობასთან აკონტაქტებს. ლუკას სახარებიდან თითქმის სიტყვასიტყვით გადმოტანილი ფრაზები ალბათ სპეციალურ სტილისტურ ილეთად უნდა აღვიქვათ, მაჩვენებლად იმისა, ნაწარმოებმა იესოს ბავშვობაზე უშუალოდ ქრისტიანთა უმრავლესობის მიერ პატივდებული მოთხრობა უნდა მოგვაგონოს, რომელიც ზრდასრული იესოს ცხოვრებისა და ქადაგებებთან დაკავშირებულ ამბების ამსახველია. მაგრამ, კავშირი გახლავთ წმინდა შინაგანი ხასიათისა, ვინაიდან, ბავშვობის სახარებისეული იესო არ შეიძლებოდა იმ იესოდ მოგვლინებოდა, რომლის სახეც პირველმა მქადაგებლებმა შექმნეს და თავიანთ გარშემო: მათხოვრები; ხეიბრები; ქვრივ - ობლები შემოიკრიბეს - ყველა ისინი, ვისაც იმპერიულ საზოგადოებაში ჩვენი ერის გარიჟრაჟზე ადგილი არ შეხვდათ. სიმკაცრე, თვითნებობა, რომელთა ავტორიც პატარა იესოა, არ შეშვენის უკვე წინასწარმეტყველს, წარმომთქმელს შემდეგი სიტყვებისა: ` . . . რამეთუ წყალობა ჩემი და ტვირთი ჩემი სუბუქია.~ (მათე II. 30). აგრეთვე იუდეველ - ქრისტიანთა სახარების თანახმად, თვის მოწაფეებს გაანდო: `აროდეს იყოთ მხიარულნი, მხოლოდ ასე შეიყვარებთ მოყვასს თქვენსას~.
სასწაულები პირველი ქრისტიანებისათვის, რომელთა შესახებაც მოგვითხრობენ მქადაგებლები, იყვნენ პირველ ყოვლისა საკვირველებანი გადარჩენისა. ვინაიდან მათი მესია როგორც მშველელი, სულთა და სხეულთა მხსნელი გამოდიოდა. კანონიკურ სახარებებში მოთხრობილია სიმბოლურ სასწაულებზე, ისინი რამდენიმე პურით ათასების დაპურების ან წყლის ღვინოდ გადაქცევის ამსახველ საკვირველებებს ედარებიან და ა. შ. მაგრამ იესოს ძირითადი საქმიანობა `ცოფის განგდება და კურნება სნეულთა~ გახლავთ. სწორედ ასეთად აღიქმებოდა იგი პირველ ქრისტიანთათვის. (რანაირადაც წინასწარმეტყველთა მოღვაწეობაშია მოთხრობილი: `დადიოდა, ამწყალობებდა და კურნებდა ყველას, ვინაც შეპყრობილი იყო ეშმასაგან~ - (10. 38). ეს სიმარჯვე ქრისტიანულ გადმოცემათა თანახმად მან თავის მოწაფეებს უბოძა. ბავშვობის სახარებაში აღწერილ გადარჩენასა და აღდგომაზე საკვირველებების მიზანია იესოს ყოვლისშემძლეობაში დაგვარწმუნონ. ნიშანდობლივია, არცერთი სასწაული არ მოახდინა მან შეჭირვებულთა თხოვნით (შეუდ. მარკოზი 5, 22, 33 - 34): იგი თვით ირჩევს ადამიანს და იწყალებს მას.
მკვდრეთით აღდგინების აღწერისას გამოყენებულია გამოთქმები, რომელთაც კანონიკური ტექსტების ანალოგიურ ეპიზოდებში ვხვდებით. სასწაულების შემსწრენი ამბობენ: `. . . მან ბევრი სული იხსნა სიკვდილისაგან და კვლავ ბევრს იხსნის დარჩენილი ცხოვრების მანძილზეო~. თუმცაღა, თავის მოთხრობაში ახალი აღთქმის ტექსტებიდან გამონათქვამები შეიტანა, აპოქრიფის ავტორი თხრობის სტილს იქ ცვლის, სადაც ჩნდება საშიშროება თავის თეოლოგიურ კონცეფციასთან დაშორებისა. ასე, აღდგომის შემყურე ახალგაზრდები ლუკას მოთხრობაში შეჰყვირებენ: `. . . დიდი წინასწარმეტყველი აღმდგარა ჩვენს შორის და ღმერთმა მოხედაო თავის ხალხს~. . . (7, 16). აპოკრიფში სასწაულების მომსწრენი იესოს ღმერთს ან ანგელოსს უწოდებენ, მაგრამ, არა წინასწარმეტყველს. ახალი აღთქმის ტექსტებში აისახა უძველესი ქრისტიანული ტრადიცია იესო - წინასწარმეტყველზე, რაც იუდეველ - ქრისტიანთა ნაწერებშიც შეინიშნება. თუმცა, ბავშვობის სახარების შექმნის დროს იესოს სახე წარმართ ქრისტიანთათვის ადამიანურ იერს სულ უფრო და უფრო კარგავს, ამიტომ სიტყვა `წინასწარმეტყველი~ აღარ გამოხატავდა მათ მიერ აღქმულ იესოს. აღარაფერს ვამბობთ იმაზე, რომ იუდეიზმისაგან შორს მყოფი ბერძნულენოვანი მკითხველისთვის, იუდეურ გარემოდან გამოსულ პირველ ქრისტიანთა რელიგიური მსოფლხედვისათვის `წინასწარმეტყველი~ ზედმეტი მცნება იყო.
ამგვარად, ბავშვობის სახარების ავტორი არ მართავს აშკარა პოლემიკას II - ე საუკუნის ქრისტიანების მიერ ნაპირველებ ახალი აღთქმის ტექსტებთან, პირიქით, ხაზს უსვამს რა მათთან კავშირს, იმავდროულად განსხვავებული თეოლოგიური პოზიცია აღმავალი გნოსტიციზმის იდეებისაკენ მიაქვს. აპოკრიფში დახატულ იესოს სახეს არ შეიძლებოდა გავლენა არ მოეხდინა მკითხველზე და თვით მათ აზრზე, იესოს შემდგომ ცხოვრება – მოღვაწეობაზე თვით ჯვარცმამდე. ხატება დოკეტების წარმოსახვასთან მიახლოვებულ წარმოდგენას ქმნიდა, ესაა (გრძნეული, რომელიც თავის გამანაწყენებელთ სიკვდილით სჯიდა, თვით კი არ შეეძლო ჭეშმარიტი ტანჯვა განეცადა).
გნოსტიკური გავლენა ცალკეულ გამონათქვამებშიც შეიმჩნევა. მეორეს მხრივ, ავტორი ახალაღთქმის სახარებებს იმ ტერმინოლოგიას ესესხება, რომელნიც გნოსტიკოსების თხზულებებში გვხვდება: `ძალა~; `რჩეული~; `სტოიქეიონი~ - სიტყვა აღმნიშვნელი `ასოსი~; `საწყისი~ და სხვა). თუმცა, ბავშვობის სახარება ნაკლებ ფილოსოფიური თხზულება გახლდათ. იგი უფრო თავშესაქცევი საკითხავი იყო ხალხისათვის, რომელთაც რთული ფილოსოფიური აზრთწყობანი არ ესმოდათ, ორთოდოქსალებსა და გნოსტიკოსებს შორისი თეოლოგიური აზრთა სხვადასხვაობანი მათთვის ბოლომდე გასაგები არ იყო. მათ ზღაპრის მოთხოვნილება ჰქონდათ, რომელშიც მათი წარმოსახვა უძლეველ, ყოვლისშემძლე ღვთაებაზე უნდა ასახულიყო. ბავშვობის სახარების მსგავს თხზულებებში გნოსტიციზმი ვულგარიზირდებოდა და მიუხედავად ქრისტიანთა ხელმძღვანელების მასთან კამათისა, მასაში მაინც შეაღწია. ახლებურად გაიაზრეს იგი და მოახერხა, რიგ ღვთისმეტყველებზე გავლენა მოეხდინა, განსაკუთრებით აღმოსავლეთში.
ორთოდოქსალურ ეკლესიას არ შეეძლო ბავშვობის სახარება წმინდა წიგნად ეცნო. იგი საკმაოდ გვიანაა შექმნილი. იესოს ხატება არსებითად დაცილებულია იმ სახებასთან, რომელიც კანონიკურ წერილებშია აღწერილი, ბოლოს და ბოლოს, იგი იმ მოძღვრების შესამჩნევ გავლენას განიცდიდა, რომელსაც ეკლესია ებრძოდა, მაგრამ მისი პოპულარობა მაინც უდიდესი იყო.
III - IV საუკუნეებში იოსებისა და სხვა ისეთი პერსონაჟების სახელობის ნაწერები ჩნდება, ქრისტიანულ წმინდა საკითხავებში ზერელედ რომ არიან მოხსენიებულნი. ბავშვობის სახარებაში გამოვლენილი ტრადიციის გამგრძელებელი ნიკოდიმეს სახარება გახლდათ, რომელმაც ჩვენამდე ლათინურ თარგმანის სახით უფრო გვიან მოაღწია. იგი ორი ნაწილისაგან შედგება და თემატურად ერთურთს არ უკავშირდება. პირველ ნაწილში დაწვრილებითაა აღწერილი პროცესი იესოზე, მეორეში - მისი სვლა ჯოჯოხეთში, სადაც იგი შეიპყრობს სატანას და მის ჯაჭვით დაბმას ბრძანებს. სარწმუნოა, თავდაპირველად, ეს იყო ორი სხვადასხვა ნაწარმოები, მაგრამ მათი შეერთება როგორც უბრალო შემთხვევითობა არ აღიქმება. შინაგანი შეუთავსებლობის მიუხედავად, ორივე ნაწილი აღწერს საერთო მიდგომას იესოსადმი. იგი აბსოლიტურად ფანტასტიურ ფიგურად წარმოგვიდგება. როგორც ბავშვობის სახარებაში, მთავარი ადგილი არა მის გამოთქმებს, არამედ დაუჯერებელ სასწაულებს ეთმობა.
ნიკოდიმეს სახარებისეულ იესოს გასამართლების პროცესისმაგვარი ამბების აღმწერ გვიანდელ თქმულებებისათვის, ნიშანდობლივი ის იყო, მათში ეთიკურსა და დოგმატურ დებულებებს ვერ შეხვდებოდით. ისინი გნოსტიკოსების მისტიკურ ფილოსოფიისაგან და შეჭირვებულთა დახმარებაზე მოწოდებისაგანაც თანაბრად შორს დგანან, იუდეველ - ქრისტიანთა სახარებებმა ასე აშკარად რომ გამოხატეს. მაგრამ, მიუხედავად ამ თხზულებებისადმი დაძაბული დამოკიდებულებებისა, ისინი მაინც ვრცელდებოდა. სწავლება იესოს ჯოჯოხეთში სვლის შესახებ, ასახული ბევრ შესანიშნავ ხატმწერის მიერ თავიანთ ქმნილებებში, საეკლესიო ტრადიციაში სწორედ ამ გვიანდელ აპოკრიფების გავლენით შეიტანეს.
ბავშვობის სახარება ადრეულ შუასაუკუნეებში სირიულ, კოპტურ, სომხურსა და ქართულ ენებზე ითარგმნა. არსებობს ეთიოპური და არაბული ვერსიებიც, აგრეთვე უძველესი სლავიანური თარგმანები. ძველ რუსულ აკრძალულ წიგნებს შორის იგი გვხვდება სათაურით: `ისტორია თომა ისრაელელისა~ (ამასთან დამატებულია სიტყვა ფილოსოფოსი და არა წინასწარმეტყველი, რომ, სიტყვა წინასწარმეტყველის ხსენებით მორწმუნეთა სიმყუდროვე არ დარღვეულიყო). აგრეთვე, `ქრისტეს ბავშვობა~ (XIV ს). დასავლეთში ბავშვობის სახარების საფუძველზე შეიქმნა ლათინური სახარება ფსევდო - მათესი, რომელიც უფრო უხვია წვრილმანებით, ვიდრე ორიგინალი აპოკრიფი. ამ თხზულებათა, ისევე როგორც მარიამზე თხზულებების პოპულარობა იმავ სოციალურ - ფსიქოლოგიური ფაქტორებით: ჩვეულ; ფოლკლორულ მოტივებთან დაკავშირებულ; ყოველდღიურ ცხოვრებაში სასწაულის მოიმედე; განუსაზღვრელ; ყოვლისშემძლეობის მქონე ღვთაებისადმი რწმენით აიხსნება.
ბავშვობის სახარება ევოლუციას ასახავს, მორწმუნეთა ცნობიერებაში ქრისტიანობის დამაარსებლის სახარებამ რომ გამოიარა: ღარიბი და კეთილისმქმედი იუდეველ - ქრისტიანი კაციდან მრისხანე ღმერთით დამთავრებული, გვიან ანტიკურ და ადრეული შუასაუკუნეების აპოკრიფების მიხედვით, თვითნებურად რომ სჯის და ურჩადვე შეიწყნარებს ადამიანებს. ბავშვობის სახარება საინტერესოა აგრეთვე იმით, რომ, იგი ახალი აღთქმის საკითხავების შექმნის შემდგომაც სხვადასხვა ჟანრის ქრისტიანული ლიტერატურის განვითარებას მოწმობს. საინტერესოა იმითაც, ამ ლიერატურაში განსხვავებული, ხანდახან ერთურთისადმი მტრულად განწყობილი რელიგიური მიმდინარეობები აისახა და გაერთიანდა: ის, ვისაც ეკლესიის თეოლოგები და ხელმძღვანელობა ვერ ურიგდებოდა, რიგით მორწმუნეთა წარმოდგენებმა თუ თვალთახედვამ შეითვისა.
(თომას სახარება)
I. მე, თომა ისრაელელი, მოგითხრობთ, რომ იცოდეთ, ძმებო! წარმართთა შორის, ყველა მოვლენა, ღმერთისა ჩვენისა იესო ქრისტესი და მისი დიადი საქმენი, რომელნიც აღასრულა მან ჩვენს ქვეყანაში დაბადებიდან, ასე იწყება.
II. როცა 5 წლის ყმაწვილი იესო ერთობოდა, იქ, სადაც ნაკადული თავთხელდება, შეკრიბა ტბორეში ჩამავალი წყლები, დაწმინდა და მართავდა მას მხოლოდ სიტყვით. მერე აზილა თიხა და გამოძერწა თორმეტი ბეღურა. ეს მოხდა შაბათ დღეს, მის ირგვლივ თამაშობდა მრავალი ბავშვი. მაგრამ როდესაც ვინმე იუდამ დაინახა, რას აკეთებდა მოსეირე იესო შაბათს, იმავ წამს წავიდა მამამისთან, იოსებთან და უთხრა: ნახე, შენმა შვილმა ნაკადულთან თიხა მოზილა და ჩიტები გამოძერწა, მან შეურაცხყო შაბათი დღეო. მოვიდა იოსები იმ ადგილას და რა დაინახა, შეჰყვირა: რატომ აკეთებ შაბათ დღეს იმას, რაც არ შეიძლება?! მაშინ შემოჰკრა ტაში იესომ და შეჰყვირა ბეღურებს: გაფრინდით! და ბეღურებიც ჟღურტულით გაფრინდნენ. გაჰკვირდნენ ამ ამბის შემსწრე იუდეველები, წავიდნენ და უამბეს უხუცესებს ნანახის შესახებ, თუ როგორ აქცია პატარა იესომ სიტყვა საქმედ.
III. ხოლო მწიგნობარ ანას ვაჟი იდგა იქვე, იოსების გვერდით, აიღო მან წნელი და მოუშალა სათავეები პაწია ნაკადულებს, რომელნიც შეჰკრიბა იესომ. დაინახა რა იესომ, განრისხდა და უთხრა მას: უგვანო, უღმერთო, ბრიყვო, რა დაგიშავა წყალმა და გუბემ? აი ნახავ, ახლა შენ ხესავით გახმები და არ გექნება ფოთოლი, ნაყოფი, ფესვი. და ის ბიჭუნა იმავ წამს გახმა, ხოლო იესო წავიდა და შევიდა იოსების სახლში. გამხმარი ბიჭის მშობლებმა აიყვანეს შვილი, ტიროდნენ მის ბავშვობას. მიიტანეს იოსებთან, საყვედურობდნენ, რომ მისი ვაჟი ასეთ საქმეებს სჩადის.
IV. ამის შემდგომ, იგი (იესო) მიდიოდა სოფლის გზაზე და მიირბინა ბიჭუნამ და უბლიკვნა. იესო გაბრაზდა და უთხრა მას: შენ ვეღარსად წახვალ აქედან. ბავშვი იმავ წამს დაეცა და მოკვდა. ისინი კი, ვინაც შეესწრო ამ ამბავს, ამბობდნენ: ვინ დაბადა ასეთი ბავშვი, რომ მისი ყოველი სიტყვა საქმედ იქცევა? მოვიდნენ მოკლული ბავშვის მშობლები იოსებთან, გაკიცხეს: თუკი ასეთი შვილი გყავს, ან ნუ იცხოვრებ ჩვენს გვერდით, ანდა ასწავლე მას დალოცვა და არა წყევლა, რამეთუ შვილები გვეღუპებიანო.
V. ხოლო იოსებმა მოუხმო ბიჭს და დატუქსა იგი, ეუბნებოდა: რატომ ტანჯავ ხალხს და აძულებ ჩვენ ოჯახს?! აწი არც მოგვასვენებენ! იესომ თქვა: მე ვიცი, ეგ სიტყვები შენი არაა. დავიდუმებ შენი გულისთვის, მაგრამ, ისინი უნდა დაისაჯონ. და იმავ წამს მისი ბრალმდებლები დაბრმავდნენ. ხოლო, ვინაც დაინახა ეს, შეშინდა და შეძრწუნდა. ასე ამბობდნენ: ყოველი სიტყვა, რომელთაც წარმოთქვამს იგი, ავსა თუ კეთილს, არის საქმე და სასწაული. ხოლო როდესაც იხილა იოსებმა, თუ რა მოიმოქმედა ბავშვმა, ყური აუწია. გაბრაზდა ბიჭუნა და თქვა: საკმარისია! ეძებდე და ვერ ჰპოო, უგუნური ყოფილხარ! ნუთუ არ იცი, რომ მე შენ გეკუთვნი? ნუ მტკენ.
VI. და მათგან შორიახლო მდგომმა, მასწავლებელმა, სახელად ზაქამ, როცა მოისმინა, თუ რა უპასუხა მამას იესომ, გაკვირდა ფრიად, რაკი ბავშვი ასე ლაპარაკობდა. რამდენიმე დღის შემდეგ იგი მივიდა იოსებთან და უთხრა: ჭკვიანია შენი იესო, ნიჭიერი. ასე, რომ, მომიყვანე მე და ვასწავლი ასოებს, ხოლო, ასოებთან ერთად გადავცემ ცოდნას, თუ როგორ უნდა მიესალმოს უფროსსა და პატივი სცეს მამებსა და პაპებს, და უყვარდეს ისინი, მისი თანატოლნიო.
და მან უჩვენა იესოს ყველა ასო ალფადან ომეგამდე. დაუსვა ბევრი შეკითხვა ხოლო (იესომ) თავის მხრივ ჰკითხა ზაქას: შენ, რომელმაც არ იცი, რა არის ალფა, ვით შეძლებ ასწავლო სხვებს, თუ რას ნიშნავს ბეტა?! თვალთმაქცო! თუკი უწყი, მასწავლე, რა არის ალფა, მაშინ ვირწმუნებ ბეტას. იწყო გამოკითხვა მასწავლებლისა პირველ ასოზე, და ზაქამ ვერ უპასუხა. მაშინ სხვა მსმენელთა თანდასწრებით ბავშვმა უთხრა ზაქას: ისმინე, მასწავლებელო პირველასოს აგებულების თაობაზე და მიაქციე ყურადღება თუ როგორი წრფეები აქვს მას, ხოლო შუა ხაზი, გავლებული ორ წრფეს შორის, როგორც ხედავ, ეყრებიან და განეშორებიან ერთურთს, ადიან მაღლა, შემობრუნდებიან, სამი ნიშანი იმავ თვისებისა ერთურთზე დამოკიდებულია და ერთმანეთზე დაყრდნობილი. ერთი და იგივე ზომისანი. ასეთია ალფას წრფეები.
VII. როცა მასწავლებელმა ზაქამ მოისმინა იესოსგან პირველასოზე გამოთქმულ სიმბოლოებზე, რომ ბიჭუნას ჰქონდა დიდი ცოდნა, დაიბნა და იქ დამსწრეთ უთხრა: გავოცებულვარ, მე უბედურმა თავი შევირცხვინე, არ უნდა მომეყვანა აქ ეს ბიჭი. გთხოვ ძმაო იოსებ, შინ წაიყვანე. ვერ უძლებ მისი სახის სიმკაცრეს და საერთოდ, ვერ ვიგებ მის ლაპარაკს. ეს ბავშვი არ ჰგავს მიწიერს. იგი ცეცხლის მოთვინიერებასაც შეძლებს, იქნებ ქვეყნის გაჩენამდეცაა შექმნილი. არ ვიცი, რა წიაღმა ატარა, რა ძუძუმ კვება. ვაი ჩემს თავს. მე მანადგურებს იგი. ვერ ჩავწვდი მის აზრებს. მოვტყუვდი, მე სამგზის უბედურს, მინდოდა მიმეღო მოწაფე, და შევხვდი მასწავლებელს. ვფიქრობ ჩემს სირცხვილზე მეგობრებო! მოხუცს ახალგაზრდა აღმემატა. დამრჩენია სასოწარკვეთა და სიკვდილი ამ ბავშვისათვის, ვინაიდან მე მას ვეღარ გავუსწორებ თვალს და როცა ყველა ილაპარაკებს, თუ როგორ მაჯობა ამ ერთი ციცქნა ბავშვმა, რაღა მეთქმის? რას ვიტყვი პირველ ასოს წრფეებზე?! არ ვიცი მეგობრებო! არ ვუწყი სადაა დასაწყისი და დასასრული. გთხოვ, ძმაო იოსებ, წაიყვანე შინ. იგი ალბათ ვინმე დიადთაგანია, ღმერთი ან ანგელოსი. . . არ ვიცი.
VIII. ანუგეშებდნენ იუდეველები ზაქას, ბიჭუნამ ხმამაღლა გაიცინა და თქვა: `ამიერიდან დე გამოიღოს ნაყოფი თქვენმა კუთვნილმა, დაე ბრმები ხედავდნენ გულით, მაღლით მოვსულვარ მათ დასაწყევლად და უმაღლესისაკენ მოსაწოდებლად, რაკი ინება ჩემმა წარმომგზავნელმა თქვენთვის.~ ხოლო როცა გაასრულა ლაპარაკი ბავშვმა, იმავ წუთს განიკურნენ მის მიერ შერისხულნი. ამის შემდგომ ვერვინ ბედავდა სიტყვა შეებრუნებინა იმისთვის, რომ არ დაწყევლილიყო და არ დასახიჩრებულიყო.
IX. რამდენიმე დღის შემდეგ იესო სახლის სახურავზე სხვა ბავშვებთან ერთად თამაშობდა, და მისი თანატოლი გადმოვარდა და დაიღუპა. ამ ამბის შემსწრე პატარები გაიქცნენ. დარჩა მარტო იესო. მალევე მოვიდნენ დაღუპული ბავშვის მშობლები და იესო დაადანაშაულეს. ბავშვმა მიუგო: მე არ გადმომიგდია იგი სახურავიდანო. მშობლებმა არ დაიჯერეს და არც ცხრებოდნენ. მაშინ იესო ჩამოვიდა სახლის სახურავიდან, დადგა გარდაცვლილი ბიჭუნას გვამთან და შეჰყვირა - ზენონ, აღსდექ და თქვი, გიბლიკვნე თუ არა მე? იმავ წუთს ადგა მიცვალებული და თქვა: არა, უფალო, შენ არ გადმოგიგდივარ, არამედ ამამაღლე. ირგვლივ ყველა შეძრწუნდა. ზენონის მშობლებმა კი მომხდარი სასწაულად მიიჩნიეს და თაყვანი სცეს იესოს.
X. რამდენიმე დღის შემდეგ მეზობელი ყმაწვილი შეშას ჩეხავდა. ჩაიცა ფეხში ნაჯახი, სისხლისგან იცლებოდა. ირგვლივ ქალები აკივლდნენ, მოგროვდა ხალხი, იესომაც მიირბინა, გაძვრა შეკრებილთ შორის, ხელით შეეხო ფეხზე ჭრილობას და სასიკვდილოდ განწირული მეზობელი განკურნა. უთხრა ყმაწვილს: აწ აღსდექ, განაგრძე ჩეხვა შეშისა და გახსოვდე მე. ამის მერე ბრბო ეთაყვანა იესოს. ასე ამბობდნენ: ჭეშმარიტად, ღმერთის სულია ჩასახლებული ამ ბავშვშიო.
XI. როცა იესო ექვსი წლის შეიქნა, დედამ წყლის მოსატანად გაგზავნა. გზად იესო წაიქცა და დოქი გატყდა. პატარამ გაიხადა ტანსაცმელი, გადმოაბრუნა, წყლით აავსო და მიუტანა დედას. მარიამმა აკოცა ბავშვს და ეს სასწაული არავის გაუმხილა.
XII. და აი, თესვის დროს, იესო მამას გაჰყვა ყანაში, ხორბალი უნდა დაეთესათ. იესომაც ერთი მარცვალი ჩათესა. ხოლო როცა მოიმკეს, ბიჭუნას დათესილმა გამოიღო ასი ფუთი ყველა ღარიბს მოუხმო კალოზე და ხორბალი დაურიგა, დარჩენილი კი მამამ დააბინავა. იესო 8 წლის იყო როდესაც ეს საკვირველება მოახდინა.
XIII. ხურო გახლდათ იოსები და იმჟამად სახნისს და უღელს აკეთებდა. მდიდარმა საწოლი შეუკვეთა, მაგრამ, როდესაც ერთი კადონი მეორეზე მოკლე აღმოჩდა, იოსები საგონებელში ჩავარდა. შვილმა უთხრა მამას: დააწვინე გვერდიგვერდ ფიცრის ორთავ ნაჭერი და გასწორდებაო. ასეც მოიქცა იოსები. დადგა იესო ფიცრების ერთ ბოლოში, აიღო მოკლე კადონი, გაწვართა და გაუტოლა პირველს. იოსები განცვიფრებული შესცქეროდა ამას, მერე გადაეხვია და აკოცა. თქვა: ბედნიერი ვარ რომ ასეთი შვილი მაჩუქა ღმერთმაო.
XIV. რაჟამს დარწმუნდა იოსები, ნიჭიერი ყმაწვილი ჰყავდა და მალე დიდი ბიჭი გაიზრდებოდა, გადაწყვიტა, მასწავლებლისთვის მიებარებინა იგი. მოძღვარმა უთხრა იოსებს: მე ჯერ ვასწავლი მას ბერძნულ ასოებს, მერე ებრაულს. რამეთუ იცოდა მან ბიჭის მიხვედრილობის შესახებ და ეშინოდა მისი. მაინც დაწერა მასწავლებელმა ანბანი და ეკითხებოდა ბავშვს თუმცა იესო არ პასუხობდა. ბოლოს უთხრა მასწავლებელს: თუ შენ ჭეშმარიტად მასწავლებელი ხარ და კარგად იცი ასოები, მითხარი, რა არის ალფა და მე გეტყვი შენ, რას წარმოადგენს ბეტა. გაბრაზდა მასწავლებელი და თავში წამოარტყა იესოს. ეტკინა პატარას, დასწყევლა მასწავლებელი. ისიც უსულოდ დაეცა მიწაზე. იესო შინ წავიდა. იოსებმა უთხრა მარიამს: არ გაახედო გარეთ, რამეთუ ყოველი, ვისაც განურუსხდება, კვდებაო.
XV. გავიდა ხანი, (იოსების მეგობარმა) ახლა უკვე სხვა მოძღვარმა უთხრა იოსებს: მოიყვანე ჩემთან, სკოლაში, იქნებ მე ვასწავლო ანბანი: მამამ უპასუხა: თუკი გადაწყვეტ წაყვანას, წაიყვანე! და მან წაიყვანა იგი შიშით და კრთომით, მაგრამ, ბიჭუნა სიამოვნებით გაჰყვა პედაგოგს. შევიდნენ სკოლაში, იესო დასწვდა ქვესადგამზე დადებულ წიგნს, არ გადაუშლია, იწყო ლაპარაკი სული წმინდისაგან და ასწავლიდა მის ირგვლივ მყოფებს. დიდძალი ხალხი მოგროვდა გაკვირვებულნი მისი სიტყვის მადლით და სიბრძნით. შეიტყო მამამ მომხდარი, შიშნაჭამი სკოლისკენ გაიქცა, იესო ამ მასწავლებელთანაც ვერ მორიგდებაო. მოძღვარმა კი ასე უთხრა სკოლაში მისულ იოსებს: უწყოდე ძმაო: ავიყვანე ეს ბავშვი მოწაფედ, თუმცა, აღსავსეა იგი დიად მადლით და სიბრძნით. აწ კი გთხოვ, წაიყვანე სახლში. გაეცინა ბიჭუნას და თქვა: ვინაიდან შენ ამბობ და მემოწმები ჭერშმარიტად, შენი გულისთვის, ვინც რომ დაზარალდა, განიკურნება. იოსებმა წაიყვანა შინ იესო.
XVI. ერთხელაც იოსებმა თავისი შვილი იაკობი შეშის მოსატანად გაგზავნა. იესო გაჰყვა მას. როცა იაკობი ფიჩხს აგროვებდა, ხელზე გველმა უკბინა. გულაღმა დაეცა და კვდებოდა. იესო მივიდა მასთან და როდესაც მისი სუნთქვა ნაკბენს შეეხო, იმავ წამს გაქრა ტკივილი, წყეული გასკდა, ხოლო დაგესლილი ჯანმრთელი და უვნებელი წამოდგა.
XVII. ამის შემდგომ, იოსების მეზობლად სნეული ბავშვი გარდაიცვალა. დედამისი მწარედ მოსთქვამდა. გაიგონა იესომ ტირილის ხმა და განგაში, სწრაფად მიირბინა და დაინახა მკვდარი პატარა, შეეხო მას მკერდზე და თქვა: `გეუბნები შენ, არ მოკვდე, არამედ იცოცხლე და დარჩი დედაშენთან!~ იმავ წამს გაახილა ბავშვმა თვალები და გაიცინა. და მან უთხრა ქალს: აწოვე ძუძუ და გახსოვდე მე! ხოლო როცა ირგვლივ მყოფებმა დაინახეს რაც მოხდა, ამბობდნენ: ჭეშმარიტად ან ღმერთია ეს ბავშვი ან ღმერთის ანგელოზი, რამეთუ ყოველი მისი სიტყვა იქცევა საქმედ, იესო კი გაშორდა იქაურობას და იწყო თამაში სხვა ბავშვებთან ერთად.
XVIII. განვლო რამდენიმე ხანმა. შენდებოდა სახლი და ჩამოინგრა, იესოც იქეთ წავიდა, ნახა კაცი უსულოდ ეგდო, მოკიდა ხელი ხელში და თქვა: გეუბნები შენ, აღსდექ და განაგრძე შენი საქმე. მაშინვე წამოდგა კაცი და თაყვანი სცა მას. ამ ამბავმა განაცვიფრა ხალხი და ამბობდნენ: ეს ბავშვი (ციდან) მოვლენილია, რამეთუ მან იხსნა მრავალი სიცოცხლე და კვლავაც გადაარჩენს, ვიდრე იქნება.
XIX. და როდესაც იყო იგი 12 წლისა, სხვებთან ერთად იერუსალიმში ტრადიციის თანახმად პასექის დღესასწაულზე მისი მშობლებიც ჩამოვიდნენ, ხოლო, დამთავრდა რა ზეიმი და შინ ბრუნდებოდნენ, იესო გატრიალდა იერუსალიმს, მშობლებს კი ეგონათ, სხვებთან ერთად ისიც მოდიოდა. დღის სავალი რომ გაიარეს, იწყეს მისი ძებნა ნათესავთა და ახლობელთა შორის. რაკი ვერ მიაგნეს, უკან, იერუსალიმისკენ მიიქცნენ. სამი დღის შემდეგ მიაკვლიეს ტაძარში, იჯდა მასწავლებლებს შორის, ისმენდა კანონს და გამოჰკითხავდა მათ. ყველა ყურადღებით უსმენდა და კვირვობდნენ, როგორ აიძულა ჯერ ისევ ბავშვმა, უხუცესები, მოძღვრები და დასამოძღვრავნი დაედუმებინა, განუმარტავდა მათ ადათებს და ქურუმთა ცოდნას აზიარებდა. დედამისმა უთხრა მას: შვილო! ეს რა გვიყავი? აგერ მამაშენი და მე ვწუხდით და გეძებდით. იესომ უპასუხა: რატომ მეძებდით? ნუთუ არ იცოდით რომ მე ვალდებული ვარ იქ ვიყო, სადაც მამაჩემია? ხოლო მწიგნობრებმა და ფარისევლებმა ჰკითხეს მარიამს: შენ დედა ხარ ამ ბავშვის? მარიამმა დაუდასტურა. და მათ მიუგეს: კურთხეულ ხარ დედათა შორის, რამეთუ ღმერთმა აკურთხა ნაყოფი წიაღისა შენისა. ესოდენი დიდება, ასეთი ღირსება და სიბრძნე არცა გვინახავს და არც აროდეს გვსმენია სადმე. იესო გაჰყვა დედას და მორჩილებდა თავის მშობლებს. მარიამმა შეინახა ყველა სიტყვა თავის გულში, იესოს კი სიბრძნე, ასაკი და მადლი ემატებოდა. დიდება მას უკუნითი უკუნისამდე. ამინ.
Комментариев нет:
Отправить комментарий